Tak Enschede
Hendrik van Beusichem
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Hendrik van Beusichem,
geb. te Buurmalsen [ge] op 12 jun 1857,
bouwkundig opzichter. Hij hertr. met Lamberta Johanna Borggreve,
ovl. te Amsterdam [nh] op 30 jan 1915.

tr. te Amsterdam [nh] op 13 feb 1879
met

Johanna Elisabeth Hendrika ten Cate, dr. van Hendrik Willem ten Cate (Mr. Vleeschhouwer (1852)) en Elisabeth Jacoba Alida Sluyter,
geb. te Amsterdam [nh] op 3 sep 1853,
ovl. te Amsterdam [nh] op 6 sep 1885.
Opmerkingen Hendrik van Beusichem en Johanna Elisabeth Hendrika ten Cate
(fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 46).

Gerrit van Beusichem
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Gerrit van Beusichem.

relatie
met

Francina Hendrika van Mourik.

Uit deze relatie één zoon:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Hendrik*1857 Buurmalsen [ge] †1915 Amsterdam [nh] 571 0 

Francina Hendrika van Mourik
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Francina Hendrika van Mourik.

relatie
met

Gerrit van Beusichem.

Uit deze relatie één zoon:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Hendrik*1857 Buurmalsen [ge] †1915 Amsterdam [nh] 571 0 

Elisabeth Catharina Maria ten Cate
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Elisabeth Catharina Maria ten Cate,
geb. te Amsterdam [nh] op 16 jun 1886,
ovl. te Driebergen-Rijsenburg [ut] op 21 mrt 1959.

Opmerkingen Elisabeth Catharina Maria ten Cate.
Vlg. haar PK woonde zij vóór 5 sept. 1941 Conradstraat 49 te Alphen a/d Rijn (waarschijnlijk haar ouderlijk huis). Zij verhuist op 4 juni 1951 naar Driebergen-Rijsenburg en woont dan in de Diederickslaan 7; vanaf 24 aug. 1954 in de Hoofdstraat 147; daarna van 28 mei 1956 tot aan haar overlijden woont zij de Engh 6, k(amer)? 6 (verpleeg- of bejaardenhuis?).

Elisabeth Catharina Maria Schotel
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Elisabeth Catharina Maria Schotel,
geb. te Den Haag [zh] op 12 jul 1849,
ovl. te Alphen a/d Rijn [zh] op 12 aug 1936 ten 20.15, aangever Dirk Hendrik Göbel, 32 jaar, begrafenisondernemer te Alphen aan den Rijn
(akte nr. 111),
begr. te Alphen a/d Rijn [zh] Begraafplaats aan de Schoolstraat op 15 aug 1936 tussen 14.00 en 15.00 uur.

Opmerkingen Elisabeth Catharina Maria Schotel.
Vlg. fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 87 woont Elisabeth Catharina Maria Schotel, Wilhelminastraat 31, Alphen a/d Rijn.

otr. te Amsterdam [nh] op 31 mei 1883,
tr. te Amsterdam [nh] op 13 jun 1883
met

Barend Willem ten Cate, zn. van Willem ten Cate (boekhouder) en Catharina Elizabeth Moerbeek,
geb. te Amsterdam [nh] op 18 mei 1853,
kantoorbediende,
ovl. te Alphen a/d Rijn [zh] op 6 jun 1935 ten 01.00, aangever Dirk Hendrik Göbel, 31 jaar, begrafenisondernemer te Alphen aan den Rijn
(akte nr. 87).
Opmerkingen Barend Willem ten Cate en Elisabeth Catharina Maria Schotel
(fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 50, 86);
Gezinskaarten 1912-1939, kaartnummer 1422 Alphen aan den Rijn: Willem Barend ten Cate e.v. Elisabeth Catharina Schotel, geboren 18-05-1853 te Amsterdam.

Uit dit huwelijk één dochter:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Elisabeth*1886 Amsterdam [nh] †1959 Driebergen-Rijsenburg [ut] 720 0 


Dossier:

Jacob Schotel
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Jacob Schotel,
koetsier.

relatie
met

Johanna Catharina Magdalena Brinkman.

Uit deze relatie één dochter:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Elisabeth*1849 Den Haag [zh] †1936 Alphen a/d Rijn [zh] 871 1 

Johanna Catharina Magdalena Brinkman
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Johanna Catharina Magdalena Brinkman.

relatie
met

Jacob Schotel,
koetsier.

Uit deze relatie één dochter:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Elisabeth*1849 Den Haag [zh] †1936 Alphen a/d Rijn [zh] 871 1 

Catharina Elisabeth ten Cate
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Catharina Elisabeth ten Cate,
geb. te Mannheim [bw, Duitsland] op 9 mrt 1881,
onderwijzeres hoofd van de Admiralengrachtschool te Amsterdam,
ovl. te Amsterdam [nh] op 27 okt 1949,
begr. te Amsterdam [nh] Zorgvlied a/d Amsteldijk op 1 nov 1949 ten 11.00.

Opmerkingen Catharina Elisabeth ten Cate.
Ongehuwd. Vlg. haar PK woont zij in 1939 langer dan 10 jaar op de Reijnier Vinkeleskade 37 te A'dam alwaar zij tot aan haar overlijden in 1949 blijft wonen. (fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 102).


Dossier:

Helene Hubertine Elisabetha ten Cate
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Helene Hubertine Elisabetha ten Cate,
geb. te Mannheim [bw, Duitsland] op 4 nov 1882,
ovl. te Leiden [zh] op 23 dec 1944,
gecr. te Driehuis-Westerveld [nh] op 17 dec 1946.

Opmerkingen Helene Hubertine Elisabetha ten Cate.
Rijksakademie van Beeldende Kunsten: Id: 1580, Volgnummer: 693, Hubertine Elisabeth ten Cate, geb. Mannheim 04-11-1882, Toelatingsexamen (1): 10-1904, Vertrekdatum (1): 1906, Inventarisnr: 176, blz. 50.
Fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 98, 99: Eenige en algemeene/ kennisgeving/ De uitgestelde crematie/ van wijlen onze Moeder en/ Zuster/ Helene Hubertine/ Elisabetha ten Cate/ zal plaats vinden Maandag/ 17 December a.s. te 14.30/ uur (aankomst trein Drie-/ huis-Westerveld te 14.11/ uur)./ Leiden./ H.L. ten Cate Brouwer./ L.M. ten Cate Brouwer./ Schellingwoude,/ W.B. ten Cate Brouwer./ Amsterdam,/ C.E. ten Cate./ Leiden,/ Wassenaarscheweg 2. (1946).

tr. te Amsterdam [nh] op 11 sep 1913 (gescheiden 's Gravenhage 21-01-1944; ingeschr. A'dam 07-02-1944)
met

Dirk ten Cate Brouwer (Brouwer) (voorheen Brouwer; naamsverandering: KB. dd 26-5-1922), zn. van Adrianus Brouwer (fabrikant) en Adriaantje van Geest,
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 22 aug 1885 (akte nr. 87),
tegelfabrikant,
ovl. te Gouda [zh] op 16 jan 1962,
begr. te Alphen a/d Rijn [zh] Oosterbegraafplaats, Aarkade 22 op 20 jan 1962 grafnr. 331,
tr. (1) te Oudshoorn [zh] op 22 mrt 1906 (akte nr. 5),
(gesch. te Alphen [zh] op 6 nov 1912)
met Anna Margaretha Petronella Dekker, dr. van Marinus Johannes Dekker en Maatje Brakele,
geb. te Amsterdam [nh] in 1887. Uit dit huwelijk één dochter,
tr. (3) te Alphen a/d Rijn [zh] op 6 jun 1944,
(gesch. te Alphen a/d Rijn [zh] op 31 okt 1946)
met Marie van Nes,
geb. te Noordwijk [zh] op 11 okt 1902. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Opmerkingen Dirk ten Cate Brouwer.
In het CBG te Den Haag bevindt zich een dossier Brouwer (ten Cate-) dat nog niet is ingezien (HtC).
Hij is bij huw. gescheiden echtgenoot van Anna Margaretha Petronella Dekker (gesch. Alphen 6-11-1912, aktenr. 30). Hij huwt de 3de maal Alphen a/d Rijn 6-6-1944 (gesch. ald. 31-10-1946) met Marie van Nes, geb. Noordwijk 11-10-1902.
Vlg. fam. adv. coll. CBG, Ten Cate Brouwer, blz. 1 woont Dirk ten Cate Brouwer bij zijn overlijden, Wilhelminalaan 60, Alphen a/d Rijn.
Bodegraver ontrafelt mysterie rond Alphense Mata Hari.
Lees ook: persbericht Dirk van Eck-Stichting publicatie Leidsch Dagblad.
Bron: Rijn en Gouwe, zaterdag 13 september 2003.
De Leidse Dirk van Eck-Stichting en de redactie van het tv-programma Andere Tijden van de VPRO speuren naar het verleden van de familie Ten Cate Brouwer. Vader Dirk, driftkikker, bon-vivant en eigenaar van het Tegelhuis in Alphen, was ‘fout' in de oorlog. Zijn beeldschone dochter Helena zat eerst in het verzet, maar werd later een spionne voor de Duitsers. "Sommigen vergelijken haar met Mata Hari.''.
Door Mark van der Werf.
ALPHEN - "Hij behoorde tot de jetset, had een eigen butler en chauffeur, en hield wilde feesten in zijn Alphense villa. Zij was bijzonder intelligent, sprak meer talen vloeiend, en wist met veel charme de ene na de andere man voor haar karretje te spannen.''.
Bodegraver Arjan Honkoop heeft zich ondergedompeld in het opmerkelijke levensverhaal van Dirk Ten Cate Brouwer en zijn dochter Helena, roepnaam Hellen. De Bodegraver is bestuurslid is van de Leidse Dirk van Eck-stichting, die historisch videomateriaal verzamelt.
Honkoop werd een aantal maanden geleden benaderd door Andere Tijden. De redactie van het tv-programma, dat historische verhalen belicht, was via via op het spoor van de eigenaar van het Tegelhuis in Alphen gekomen, en zocht naar meer informatie. Overwogen wordt om een uitzending aan de Ten Cate Brouwers te wijden.
Of het zover komt of niet, Honkoop is vastbesloten om de mysteries rond vader en dochter te ontrafelen. Hij is al een eind gevorderd.
Dirk ten Cate Brouwer werd geboren in 1885 als Dirk Brouwer. Ten Cate, de naam van zijn eerste vrouw (hij trouwde drie keer), plakte hij er eigenhandig voor. Dat stond wel interessant, vond de zakenman vermoedelijk.
In Alphen was Ten Cate Brouwer beroemd en berucht. Hij verkocht sinds 1915 niet alleen tegels en tegeltableaus, maar was ook gemeenteraadslid en voorzitter van de Kamer van Koophandel.
Dirk verhuisde met zijn gezin naar Leiden, maar keerde tijdens de oorlog terug naar Alphen. Hij bezat een fabriek in Duitsland en had in Alphen een groot huis aan de Oude Rijn, achter het Tegelhuis, en een woning naast de Adventskerk. Ten Cate Brouwer begaf zich bij voorkeur in gezelschap van zeer welgestelden, zoals Prins Hendrik.
A. de Ridder (68), van 1952 tot 1956 zijn secretaresse, herinnert zich haar oude baas als een ‘bijzondere en lastige man'. Ten Cate Brouwer was een driftkikker, maar had absoluut ook goede kanten, zegt ze. "Op Sinterklaasavond deelde hij chocolade uit in het tehuis voor ouden van dagen bij de Adventskerk.''.
Mevrouw Van der Sijs, wiens ouders een bakkerij hadden tegenover het Tegelhuis, kent verhalen over talrijke ‘feestjes met blote dames'. "In de Wilhelminalaan stond het dan altijd bomvol met auto's.'' Ten Cate Brouwer was inderdaad een ‘feestneus', zegt H. Binnekamp, zoon van Dirks toenmalige procuratiehouder. Maar hij voelde zich nogal eens miskend in Alphen. Naar verluidt liet hij ooit een klok bezorgen bij de Adventskerk, met daarin gegraveerd: "Eeuwig zullen ze mijn stem horen''. Een aantal Alphenaren wist dat Dirk tijdens de oorlog met de Duitsers sympathiseerde, maar na de bevrijding werd daarover in het dorp niet openlijk gesproken. Het verhaal gaat dat de Jeugdstorm in het Tegelhuis vergaderde, zegt Honkoop. "Maar ik weet niet of dat eenmalig of regelmatig is gebeurd.''.
Op 26 februari 1942 hield Ten Cate Brouwer een opvallend pro-Duitse speech bij zijn afscheid als voorzitter van de Kamer van Koophandel. Honkoops conclusie: "Dirk is altijd NSB'er geweest.''.
Ten Cate Brouwer had vier kinderen. Lotte (1923), zijn jongste dochter, woont in Canada. Honkoop is al geruime tijd naar haar op zoek.
Wim (1917) vertrok in 1957 met vrouw en kinderen naar Canada en stierf daar in 1976. Dick (1916) wordt door vroegere buurkinderen in Leiden omschreven als sluw en onbetrouwbaar. Volgens Binnekamp verraadde hij zijn eigen zus Hellen aan de Duitsers.
Hellen (1914) zat op de Christelijke hbs in het Burgemeester Visserpark en deed eindexamen in 1932. Ze studeerde in Leiden en had daarna diverse baantjes. Bij het uitbreken van de oorlog sloot Hellen zich aan bij een verzetsgroep. Ze hielp bij droppings en bespioneerde havens, munitiedepots en vliegvelden.
In de nacht van 24 op 25 september 1941 werd ze gearresteerd. Ze kreeg de doodstraf, maar die werd omgezet in werkkamp. In mei 1942 werd Hellen naar een fabriek in Duitsland gestuurd, maar nog datzelfde jaar keerde ze terug naar Nederland. Ze ging voor de Sicherheitsdienst werken.
Op het landgoed Park Zorgvlied in Den Haag kreeg ze les in schieten, paardrijden, seinen en saboteren. Daar kwam ze een bekende uit Alphen tegen: J.J.B. (Hans) Sprey. Hij bleek commandant van de opleiding te zijn.
Waarom ging een verzetsvrouw opeens voor de Duitsers werken? Honkoop tast deels nog in het duister, maar heeft wel een begin van een verklaring. Hellen was volgens hem niet alleen sportief, gracieus en slim, maar ook een rasopportuniste. Principes zaten haar niet in de weg; ze deed wat haar het beste uitkwam. Honkoop: "Sommigen vergelijken Hellen met Mata Hari.''.
Want net als deze bekende dubbelspionne leek Hellen een meester in het manipuleren van mannen, of ze nu Duitser waren, of in het verzet zaten. "Ze heeft er in ieder geval een hele hoop versleten.''.
In Rome moest Hellen infiltreren bij de geallieerden. Maar er is weinig bekend over wat ze daar precies heeft gedaan. Volgens Honkoop werd het haar vrij spoedig te heet onder de voeten. Hellen gaf zich waarschijnlijk vrijwillig over.
Ze werd overgedragen aan de Nederlandse Veiligheidsdienst, maar wonderlijk genoeg vrijgesproken van spionage. In Nederland begon de Leidse politieke rechercheafdeling een onderzoek. In 1947 werd Hellen gearresteerd, maar tot vervolging kwam het niet. De agent die haar oppakte, moest zijn speurwerk opeens staken. De zaak werd geseponeerd.
Hoe dat kon? Honkoop denkt het te weten. Hellen had haar charmes wederom in de strijd geworpen. "Ze had een verhouding met een hooggeplaatste medewerker van de Veiligheidsdienst.'' Hellen had, net als haar vader, een uitgekiend ‘netwerk'. "Het waren vermoedelijk machten hoger dan het lokale politiekorps die hem en haar buiten de gevangenis hebben gehouden.''.
Over hun leven na de oorlog weet Honkoop niet veel. Hellen verhuisde naar Den Haag en Wassenaar. Af en toe kwam ze nog langs in het Tegelhuis. "Met haar neus in de lucht. Met het gewone voetvolk sprak ze niet.''.
Ze overleed in 1986. In Nederland woont een stiefzoon; haar verre neven en nichten in Canada koesteren volgens Honkoop nog altijd het beeld van Helen als verzetsheldin.
Haar vader stierf in 1962. Bij zijn begrafenis wist men niet goed wat te zeggen, herinnert Binnekamp zich. "Hier ligt een veelbesproken man'', prevelde iemand. Waarna haastig het Onze Vader werd uitgesproken.
Met medewerking van de Historische Vereniging Alphen.
Dirk ten Cate Brouwer vertrekt met het schip: Prins der Nederlanden op 2 September 1922 van Amsterdam naar Batavia, bron: krant : NRC 1-9-1922, ed. 2, blad 6/12; hij vertrekt met het schip : Prins der Nederlanden van Batavia op 1 nov 1922 weer naar Amsterdam, bron: krant Vaderland 28-11-1922, editie 1, blad 4/4; gezagvoerder : Beyer, W.A, 1 Nov. v. Batavia vertrokken en 21 Nov. te Genua aangekomen, bron: krant : NRC 27-11-1922 (via 27-11-1923, ed. 2, blad 7/16).
***.
Uit onbekend krantenbericht uit 1935: Cate Brouwer, Dirk ten. - Fabrikant. - Geb. te Alphen.
a/d Rijn, op 22 Aug. 1885 als zoon van Adrianus Brouwer en Adriaantje van Geest. - In 1913 trad besprokene i. h. huw. met Helene Hubertine Elisabethe ten Cate, wier naam in 1925 aan zijn geslachtsnaam werd toegevoegd. Zij schonk het leven aan vier kinderen: Helene Louise, geb. 27 October 1914; Dick, geboren 9 Febr. 1916; Willem Barent, geb. 28 Nov. 1917 en Lotte Marianne, geb. 21 Oct. 1923. - t. C. B. werkte aanvankelijk bij zijn vader, die te Alphen a/d Rijn een fabriek v. cementen vloertegels bezat. In 1913 stichtte hij een eigen bedrijf onder den naam „Het Tegelluiis'', dat beoogt handel te drijven in wand- en vloertegels. Hij richtte in 1921 een filiaal op te Bandóeng in Ned.-Indië, in 1923 een filiaal te 's-Gravenhage en in 1929 een. filiaal te Amsterdam. Inmiddels had „Het Tegelhuis" de Rheinische Wandplattenfabrik te Berndorf a. Rhein (bij Koblenz) aangekocht en ter afwerking v. d. aldaar vervaardigde biscuittegels ovens gebouwd te Alphen a/d Rijn.
In 1935 werd een overeenkomst aangegaan met de Kon. Plateelbakkerij „Zuid-Holland" te Gouda, waar thans ook gefabriceerd wordt. - Van 1928 tot 1932 was t. G. B. lid v. d. gemeenteraad te Alphen a/d Rijn. Tezamen met den heer Stevens, directeur der Kon. Ver. Tapijtfabrieken, nam hij het initiatief tot de oprichting v. d. Vereen.-v. Actieve Handelspolitiek, waarvan hij sindsdien lid van het Hoofdbestuur is. Verder was hij gedurende tal van jaren voorz. v. d. IJsclub „De Rijnstreek" te Alphen a/d Rijn, waarvan hij thans eerelid is. Hij is tevens eerelid v. d. afd. Leiden v. d. Nat. Bond „Het Mobilisatiekruis" en zit tegelijkertijd i. h. hoofdbestuur van dezen bond. Sinds 1922 is t. C. B. voorz. v. d. Kamer v. Koophandel en Fabrieken v. Rijnland te Leiden en sedert 1935 voorz. v. h. Rijnl. Borgstellingsfonds, een stichting van 24 gemeenten in het district van bovengenoemde K.v. K. - Julianastraat, Alphen a/d Rijn.
***.
Lid van het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief op 1 januari 1939, Dirk ten Cate Brouwer.
***.
Herinneringen aan de Hoorn: Boerderijen, auteur: Fred Baerveldt.
"De Bonte Paal".
De laatste boerderij in de Hoorn is de "Hoeve De Bonte Paal". De naam staat te lezen in de voorgevel op een tegeltableau van gele en bruine tegels. Het tegeltableau is aangebracht door Ten Cate Brouwer, de oprichter van het tegelhuis, die destijds eigenaar was van de hoeve. De naam is afkomstig van de grenspaal die hier gestaan heeft en de grens aangaf met Hazerswoude. Het was een grijs/witte paal met de wapens van Alphen en Hazerswoude erop.
Opmerkingen Dirk ten Cate Brouwer en Helene Hubertine Elisabetha ten Cate
Zij worden (vlg. PK-vrouw) op 26 sept. 1913 ingeschreven te Alphen a/d Rijn, Julianastraat 67. Op 12 okt. 1932 verhuizen zij naar Leiden, Wassenaarseweg 6.
Alphen bevolkingsregister 1910-1922, deel 2 blz. 85, 130, 131, 266: Dirk Brouwer, gescheiden van Anna Margaretha Petronella Dekker, e.v. Helene Hubertine Elisabeth ten Cate, geb. 22-08-1885 te Alphen, adres Alphen, wijk D nr. 170, 383, 133, wijk H nr. 43, kerk NH, beroep koopman bouwmaterialen, cementsteenfabrikant;
Alphen bevolkingsregister 1910-1922, deel 2 blz. 266: Helene Hubertine Elisabetha ten Cate, echtgen. Dirk Brouwer, geb. 04-11-1882 te Mannheim (Duitsland), adres Alphen, wijk D nr. 133
ingekomen 26-09-1913 Amsterdam;
Gezinskaarten 1912-1939, kaartnummer 1423 Alphen aan den Rijn: Dirk ten Cate Brouwer, e.v.
Helma Hubertina Elisabeth ten Cate, geboren 22-08-1885 te Alphen (Z-H).

Uit dit huwelijk 4 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Hellen*1914 Alphen [zh] †1986 Wassenaar [zh] 721 0 
2 Dick*1916 Alphen [zh] †1963  460 0 
3 Barry*1917 Alphen [zh] †1976 Hope [bc, Canada] 584 4 
4 Lotte*1923 Alphen [zh] †2013  890 0 


Dossier:

Helene Louise Renner
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Helene Louise Renner,
geb. te Mannheim [bw, Duitsland] (Neckarou) op 13 feb 1851,
ovl. te Amsterdam [nh] op 22 mei 1926,
begr. te Amsterdam [nh] Zorgvliet a/d Amsteldijk op 25 mei 1926 ten 12.00.

Opmerkingen Helene Louise Renner.
Vlg. fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 79 woont Helene Louise Renner bij haar overlijden, Reynier Vinkeleskade 37, Amsterdam.

relatie
met

Willem Barend ten Cate, zn. van Willem ten Cate (boekhouder) en Catharina Elizabeth Moerbeek,
geb. te Amsterdam [nh] op 17 jun 1851,
koopman,
ovl. te Amsterdam [nh] op 6 mei 1909 (vlg. fam. adv. 5-5-1909),
begr. te Amsterdam [nh] Zorgvlied a/d Amsteldijk op 8 mei 1909 ten 12.30.

Opmerkingen Willem Barend ten Cate.
Vlg. fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 64 woont Willem Barend ten Cate bij zijn overlijden in 1909, Singel 47, Amsterdam.

Uit deze relatie 2 dochters:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Catharina*1881 Mannheim [bw, Duitsland] †1949 Amsterdam [nh] 680 0 
2 Helene*1882 Mannheim [bw, Duitsland] †1944 Leiden [zh] 621 4 


Dossier:

Helene Louise ten Cate Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Helene Louise (Hellen) ten Cate Brouwer Bij KB van 26-05-1922 is op verzoek van de vader de naam van de minderjarige kinderen veranderd van Brouwer in Ten Cate Brouwer,
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 27 okt 1914,
hulp in de huishouding, kantoorbed, bedrijfschef, secretaresse, huishoudster, dame van gezelschap,
ovl. te Wassenaar [zh] op 12 dec 1986.

Opmerkingen Helene Louise (Hellen) ten Cate Brouwer.
Dirk van Eck-Stichting.
Sociale en economische geschiedenis.
Leiden en omstreken.
De Zoektocht ..
Lees ook: publicatie Leidsch Dagblad publicatie Rijn en Gouwe.
Naar de familie ten Cate Brouwer.
Een samenwerking van de Dirk van Eck-Stichting en het TV-programma Andere Tijden.
Gezocht: nabestaanden, vrienden, kennissen, vroegere buren, oud politie-agenten, verhalen, feiten, foto’s, films die ons kunnen helpen bij het reconstrueren van het levensverhaal van mevrouw Helena ten Cate Brouwer.
Volgens een recent overleden kroongetuige was Helena , behalve beeldschoon, tijdens de Tweede Wereldoorlog de grootste spionne uit Leiden. Anderen durven haar zelfs te vergelijken met Mata Hari.
Helene Louise (roepnaam Hellen) werd geboren op 27 oktober 1914 in Alphen a/d Rijn. Woonde in Leiden en stierf 2 december 1986 in Wassenaar.
Haar vader heette Dirk ten Cate Brouwer (22 augustus 1885 Alphen a/d Rijn - 16 januari 1962, in 1963 wordt hij officieel dood verklaard).
Haar moeder heette Helene Hubertine Elisabeth ten Cate (1882 Mannheim - 23 december 1944 Leiden).
Helena had twee broers en een zuster:.
Dick ten Cate Brouwer (9 februari 1916 Alphen a/d Rijn, in februari 1946 uitgeschreven in Leiden (adres onbekend) en in 1963 officieel doodverklaard).
Willem Barent roepnaam Wim (28 november 1917 Alphen a/d Rijn - 24 februari 1976, Canada).
Lotte Marianne (21 oktober 1923 Alphen a/d Rijn, nu woonachtig in Canada).
Het gezin woonde vanaf 1916, Wilhelminastraat 36 in Alphen a/d Rijn.
Vader Dirk was directeur/eigenaar van "Het Tegelhuis" ook aan de Wilhelminastraat. Daarnaast was hij zeer actief in diverse locale organisaties en heeft in de gemeenteraad van Alphen gezeten. Van 1920 tot 1942 was hij voorzitter van de Kamer van Koophandel van Rijnland.
In 1933 verhuist het gezin naar Leiden, Wassenaarseweg 6 of 2. Daar is vader ook weer actief in locale organisaties, o.a. de restauratie van Gravensteen en de geldinzameling voor het Stadhuiscarillon.
Kennissen van de familie waren o.a.: A.G. de Blecourt en de familie Sanders.
Helena ten Cate Brouwer.
Helena zat op de Christelijke HBS, Burgemeester Visserpark in Alphen en deed eindexamen 1932.
Na de verhuizing naar Leiden studeert ze van 1933 tot 1936 aan de Leidse Universiteit.
Na de universiteit heeft ze diverse baantjes. Zo werkt ze bij een familie in Wassenaar, op de administratie van de Telegraaf, gaat ze in zee met Gerth van Wijck die haar als secretaresse die goed haar talen spreekt meeneemt voor handelszaken naar Frankrijk en werkt ze bij haar vader in de zaak. Ze wordt omschreven als een intelligente, sportieve vrouw.
Bij het uitbreken van de oorlog sluit ze zich aan bij een verzetsgroep. Zij hadden als taak vliegvelden, havens en munitiedepots te bespioneren. Hielpen bij droppings, verborgen neergeschoten engelse piloten, spoorden wapendepots op. De groep stond in contact met Engeland. Het groepje wordt geleid door kapitein Derk van Lingen, leraar wiskunde op de HBS in Oegstgeest. Tot de groep behoorde ook Koos Planjer en Helena’s vriend Klaas den Dikken uit Katwijk. Ze maken onder andere tekeningen van vliegveld Valkenburg.
De groep wordt al in het begin van de oorlog één voor één opgepakt door politiecommissaris Hofman. Helena's arrestatie vindt plaats de nacht van 24 op 25 september 1941 door de SD uit Den Haag. Lahr (ook wel in Leiden bekend onder de naam van Bernard van Lichten / Ligten) neemt haar mee uit haar ouderlijk huis.
Ook Dick, de broer van Helena zou werk voor illegale verzetsgroepen gedaan hebben. Hij had te maken met Petrus Zandberg, Frits van der Schrieck, Lambertus Brijnen (pianohandelaar in Leiden) en Jan Zandberg.
Ook van deze groep zijn velen gearresteerd en hebben de oorlog niet overleefd.
Of en door wie de groepen verraden zijn is tot nu toe niet duidelijk geworden.
Helena en Klaas komen samen in de Scheveningse gevangenis. Ze krijgen de doodstraf net zoals van Lingen en Planjer, maar doodstraf wordt niet uitgevoerd. De straf wordt voor Helena omgezet in werkkamp en de mannen verdwijnen naar diverse concentratiekampen. Klaas den Dikken zal nooit meer terugkeren, hij sterft 20 januari 1943 in Neuengamme.
Helena wordt mei 1942 naar een fabriek in Duitsland gestuurd waar ze aan het werk wordt gezet. Maar niet voor erg lang. Al aan het eind van datzelfde jaar keert ze terug naar Nederland en gaat voor de SicherheitsDienst werken. Hoe een verzetsvrouw opeens voor de Duitsers kon gaan werken blijft vooralsnog een raadsel maar misschien kan iemand ons het antwoord geven. Augustus 1943, een half jaar na haar terugkomst in Nederland wordt ze toegelaten tot de opleiding voor spionnen/geheim agenten in dienst van de Duitsers. Op het landgoed Park Zorgvlied in Den Haag krijgt ze les in schieten, paardrijden, seinen, sabotage plegen. Daar komt ze een bekende uit Alphen aan de Rijn tegen, J.J.B. (Hans) Sprey, hij blijkt commandant van de opleiding te zijn.
Na haar opleiding wordt Helena daadwerkelijk ingezet als spionne. Ze komt in Rome terecht waar ze na de komst van de geallieerden opdracht krijgt bij hen te infiltreren en spioneren. De Engelsen vertrouwen het niet en arresteren haar. Ze wordt overgebracht naar de beruchte Holloway-gevangenis en overgedragen aan de Nederlandse Veiligheidsdienst. Na diepgaand onderzoek wordt ze vrijgesproken van spionage.
Terug in Nederland begint de Leidse PRA (Politieke Recherche Afdeling) een onderzoek naar haar, haar vader en haar broer Dick. Het onderzoek ligt vooral in handen van rechercheur Plekkringa. Hij wordt bijgestaan door Roelof van den Berg, W.J.Wierenga (uit Alphen) B.J.A. Mom, van der Plas, van de Burght, Abraham Koot (politie Oegstgeest) en W. de Geus.
Uiteindelijk volgt in 1947 de arrestatie van Helena maar tot een vervolging leidt het niet, de zaak wordt geseponeerd. Ze verhuist officieel in 1947 naar Alphen, naar de Wilhelminalaan 6.
Haar vader woont vanaf 1942 ook weer in Alphen. Snel vertrekt ze naar Hilversum en later gaat ze naar Den Haag en Wassenaar.
Dick ten Cate Brouwer.
Dick zit van 1928 tot 1932 ook op de Christelijk HBS in Alphen en van september 1932 tot zijn eindexamen in 1934 op de Openbare HBS in Leiden. Hij wordt scheikundige. In de oorlog zou hij op de Steenstraat een klein laboratorium hebben gehad genaamd Ceratenca.
Ook hij hield zich op in kringen van verzet. In juli 1941 wordt hij opgepakt door de SD en opgesloten in Scheveningen. Na drie weken is hij weer vrij.
Er zijn getuigenissen dat hij rond Dolle Dinsdag 1944 nog in Leiden is gezien. Daarna verdwijnt hij naar Duitsland, met een pas maar zonder achterlating van adres. Van Dick wordt nooit meer iets vernomen. Er zijn aanduidingen dat hij in 1945 in Leipzig contacten had.
Wim en Lotte ten Cate Brouwer.
Wim is vermoedelijk niet in Nederland bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Via Zweden en Engeland komt hij met de bevrijders weer in Leiden. Hij draagt dan het uniform van de Prinses Irenebrigade en neemt als bevrijder deel aan de bevrijdingsfeesten. Later zou hij ook nog als militair (?) in Indonesië zijn geweest.
In 1951 komt hij weer in Leiden wonen op de Rijnsburgerweg 137 en later op het Utechtse Jaagpad 17a. Hij werkt in de verkoop bij de fabriek van zijn vader "Het Tegelhuis" aan de Wilhelminalaan/straat in Alphen. In 1957 vertrekt hij met vrouw en drie kinderen naar Canada.
Lotte trouwt op 19 februari 1946 met een Canadese soldaat en vertrekt op 4 oktober 1946 naar Canada.
Hebben Helena, Willem, Dick en Lotte nog vrienden in Nederland?.
Kurt Lahr, alias Bernard van Lichten.
Een bijzondere rol in het verhaal van Helena ten Cate Brouwer speelt Kurt Lahr. De man die Helena arresteerde maar er ook voor zorgde dat ze later opgeleid kon worden tot spionne.
Kurt Lahr is vermoedelijk een ex-werknemer van de tegelfabriek die mijnheer ten Cate Brouwer in Duitsland bezit. Hij zou daar ook de broer van Helena hebben leren kennen. Kurt Lahr opereerde hebben onder de naam Bernard van Lichten / J.B. van Lighten / Von Bulow. Hij was een gestapo-ambtenaar die in heel Nederland en ook in Leiden spionnen ronselde en hen ook, de zogenaamde V-mannen, betaalde.
foto.
In 1943 vierde de heer Fontein een verjaardagsfeestje in de bewaarschool aan de Zoeterwoudsesingel. Daar werd een foto gemaakt waarop ook Helena en haar vader staan. Mej. C.H. van Vliet, verzetstrijdster, stuurde hem ooit op aan de recherche. Maar hij is zoek.
Kent u de foto? En misschien liggen er in uw plakboek nog oude schoolfoto’s of foto’s van sportclubs, universiteit, studentenclub of feestelijkheden waarop een van de leden van de familie ten Cate Brouwer te zien is.
Wij zouden het graag horen. Wat u ook weet vertel het ons. Per brief of per telefoon. Het kan nu nog.
contact:.
Arjan Honkoop, Dirk van Eck-Stichting Leiden, tel. 0172-618540 of (stuur uw reactie).
Speurtocht naar de waarheid over de Leidse Mata Hari.
Lees ook: persbericht Dirk van Eck-Stichting publicatie Rijn en Gouwe.
Bron: Leidsch Dagblad, zaterdag 13 september 2003.
LEIDEN - Ze was beeldschoon, slim en sportief. Ze kon schieten, saboteren en spioneren. Als een Leidse Hannie Schaft stortte ze zich in het verzet, werd gepakt en ter dood veroordeeld.
Maar dan neemt haar leven een bizarre wending. Ze stelt haar kwaliteiten ter beschikking aan de Sicherheitsdienst. "Ze was een ongelooflijke opportuniste, een verleidster zonder moreel besef", zegt Arjan Honkoop. Hij stelt alles in het werk om de waarheid boven tafel te krijgen over Helena Brouwer Ten Cate, de Leidse Mata Hari.
Honkoop, van de geschiedkundige Dirk van Eck-Stichting, jaagt al een tijd op ooggetuigen en nazaten van de geheimzinnige dubbelspionne. Het geschiedkundige tv-programma Andere Tijden bereidt een uitzending voor over Helena.
Honkoop en de historici van Andere Tijden lopen een race tegen de klok. Een kroongetuige, de politieman die Helena na de oorlog arresteerde, overleed bijna daags voor hij Honkoop zou ontmoeten om hem alles te vertellen. "Mijn laatste hoop is Helena's zus Lotte. Die leeft nog. In Canada. We weten niet waar; Ontario is heel groot. En Lotte is tachtig jaar.".
Weinig over het leven van de intrigerende Leidse staat met zekerheid vast. Helena, roepnaam Hellen, zag in 1914 het levenslicht in de Wilhelminastraat in Alphen. Ze woonde aan de Wassenaarseweg in Leiden. In 1986 stierf ze in Wassenaar.
Haar leven daartussen ontrolt zich als een James Bond-film. Nadat ze het verzet had ingeruild voor de Sicherheitsdienst zou ze in Rome zijn beland. Mogelijk met het doel informatie over de op handen zijnde invasie los te weken van hooggeplaatsten in geallieerde kringen.
Honkoop hoopt via de krant meer informatie boven water te krijgen over de mysterieuze Hellen. Zo moet er nog een foto bestaan uit 1943, van een verjaardagsfeest in de bewaarschool aan de Zoeterwoudse Singel, waar ze op staat. Een verzetstrijdster, zegt Honkoop, stuurde die foto ooit op naar de recherche. Maar hij raakte zoek.
Honkoop heeft nog niemand kunnen spreken die Helena Ten Cate Brouwer persoonlijk goed heeft gekend. "Hoe een verzetsvrouw opeens voor de Duitsers kon gaan werken blijft een raadsel. Misschien duikt er nog iemand op die ons het antwoord kan geven.".
Silvan Schoonhoven.
Lid van de Leidse Studenten Vereniging (L.S.V.) "Minerva" binnengekomen in 1932.
Archief Kleintje Muurkrant Actueel nieuws 2001.
Wil je ook een berichtje in deze Kleintje Muurkrant-ActueelNieuws-rubriek plaatsen dan kun je dat via een emailbericht aan ons toezenden. We pogen een paar keer per week deze rubriek te actualiseren.
http://www.stelling.nl/kleintje/actueel2001.html.
Dag Bib (7).
4 september 2001.
De verloofde van de in september 1941 door de Gestapo gearresteerde Klaas den Dikken was Helene ten Cate Brouwer. Een maand nadat haar geliefde achter de tralies verdween werd ook zij door de Duitsers in de kraag gevat. Zij kreeg pas landelijke bekendheid in de jaren zestig toen de voormalige Britse contraspionage-expert Oreste Pinto in zijn boek Spycatcher een ernstig bijgekleurd hoofdstuk aan haar "case" wijdde, dat gedramatiseerd op de Nederlandse televisie dreigde te worden vertoond. Via de rechter wist zij die uitzending te voorkomen. Helene was voor haar verzetswerk ter dood veroordeeld, maar die straf werd op 21 april 1942 omgezet in een langdurige gevangenisstraf. Zij werd overgebracht naar een minder vrolijk onderkomen in Krefeld, maar werd in december ontslagen en ter beschikking gesteld van de Sicherheitspolizei in Nederland. Daar stond zij vier maanden onder toezicht van Kriminalrat Schreieder en diens chef Wilhelm Harster, die beiden hoofdrollen vertolkten in het beruchte Englandspiel. Volgens sommigen een spel dat de Duitse inlichtingendiensten en de Britse SIS niet tegen maar met elkaar speelden om het harde, meest linkse verzet uit te roeien. Helene leek een goede kandidaat om in die tragedie een gastrol te vervullen. Zij werd in februari 1943 naar de spionnenopleiding in het Haagse Zorgvlied gezonden. In oktober van dat jaar kreeg zij als eerste standplaats Rome toegewezen, waar ook Harster van tijd tot tijd zijn opwachting maakte na zijn overplaatsing naar Italië in de zomer van dat jaar. De SD-chef was daar betrokken bij geheime onderhandelingen over een separate vrede in het westen met SIS-agenten en de Amerikaanse vertegenwoordiger in Zwitserland, Allen Dulles. Toen in juni 1944 Italië officieel de oorlogspijp aan Maarten gaf, werd Helene door haar Duitse opdrachtgevers in Rome achtergelaten als stay-behind agent. Of ze in die functie van groot nut is geweest, is in nevelen gehuld. Na de oorlog bleef zij in ieder geval onbestraft. Harster kreeg als een van de hoofdverantwoordelijken voor de uitroeiing van het verzet in Nederland 12 jaar voor zijn mik, waarvan hij er acht uitzat! Een jaar na zijn vrijlating werd hij benoemd tot Oberregierungsrat in Beieren mede dankzij een aanbevelingsbrief van prins Bernhard en andere hooggeplaatsten in Nederland, waaronder bonzen uit het voormalig verzet. Bib? Heel goed mogelijk.
***.
2.09.06.
Inventaris van het archief van het Ministerie van Justitie te Londen, (1936) 1940-1945 (1953).
Stukken betreffende in Italië verblijvende Nederlanders en die van daar eventueel zijn overgebracht naar Engeland [P 128], 1940-1947. 108 omslagen: 13407 Musters, A.H. / Tuyll, A. van (alias: H.L. ten Cate Brouwer) 1944-1945.
***.
Bron: https://www.linkedin.com/pulse/de-leidse-mata-hari-sorghvliet-spionne-helene-helen-louise-botman.
De Leidse "Mata Hari", Sorghvliet spionne Helene (Helen) Louise ten Cate Brouwer.
Published on 2017 M04 18.
Jame Botman.
historisch onderzoeker, auteur non fictie, onderzoeksgebied Koude Oorlog, inlichtingendiensten, ratlines.
Uit het Leidsch Dagblad van 13 september 2003: “Ze was beeldschoon, slim en sportief. Ze kon schieten, saboteren en spioneren. Als een Leidse Hannie Schaft stortte ze zich in het verzet, werd gepakt en ter dood veroordeeld. Maar dan neemt haar leven een bizarre wending. Ze stelt haar kwaliteiten te beschikking aan de Sicherheitsdienst.”[1].
Helene Louise Ten Cate Brouwer, werd geboren in Alphen aan de Rijn. Ze kwam uit een keurig en vooraanstaand protestants gezin. Haar vader Dirk ten Cate Brouwer was directeur van de handelsonderneming in wand en vloertegels“Het Tegelhuis” in Alphen aan de Rijn, een graag geziene heer die diverse functies in zijn carrière bekleedde; voorzitter van de Kamer van Koophandel van Rijnland en van de Wilhelmina Vereniging (feestcommissie ter ere van de Koningin) in Alphen a/d Rijn. [2] Zijn vrouw Helene ten Cate baarde hem vier kinderen, Helene Louise (27 oktober 1914), twee zonen Dick (09 februari 1916) en Willem Barent (28 november 1917) en de laatste dochter Lotte Marianne (21 oktober1923). Het gezin woonde sinds het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914 aan de Wilhelminastraat 36 in Alphen aan de Rijn. In 1933 verhuisde het gezin naar Leiden, Wassenaarseweg 2. In het Interbellum deed vader zaken in Duitsland en hij sympathiseerde met het naziregime in ieder geval tot de Duitse inval in Nederland.[3].
Helene Louise ging in Alphen naar de Christelijke HBS en deed daar eindexamen in 1932. Na de verhuizing naar Leiden studeerde ze van 1933 tot 1936 geologie. Vanaf 1937 had ze diverse baantjes. Ze werd gouvernante in dienst bij de familie Kadt, in Aardenhout. Daarna rondde ze een secretaresse opleiding af, kwam in Amsterdam te werken bij het dagblad De Telegraaf en vervolgens bij Financo, een zusteronderneming van de Nederlandse Handelsmaatschappij . Ze woonde in de hoofdstad aan de 1e Helmerstraat 102, waar ze een kamer huurde bij de familie Bonneveld. In 1938 nam ze ontslag bij de HNM. Ze werd door een van de directeuren van het bedrijf dusdanig lastig gevallen dat ze weg liep.
Helene Louise wilde meer van de wereld zien. In april 1939 reageerde ze op een advertentie die geplaatst was door zakenman Gerth van Wijk. [4] Deze zocht een secretaresse met kennis van talen die met hem mee zou gaan op zakenreis naar Zuid Frankrijk en Spanje. Gerth van Wijk presenteerde zich als lid van de Nederlandse consulaire dienst die een uitgebreid netwerk aan contacten had over de hele wereld. Hij maakte goede sier met de status van zijn vader als luitenant kolonel in de KNIL, Gerth van Wijk, zijn eigen diplomatieke connecties met regeringsleden en het koningshuis. Vader Ten Cate Brouwer was in zijn sas met deze prominente jongeman en gaf zijn dochter toestemming om met hem mee te gaan. Gerth van Wijk vertelde haar dat hij op zakenreis ging naar Spanje, New York en Zuid Amerika en kon haar assistentie daarbij goed gebruiken. Eerst zou Spanje worden aangedaan. Hij zou namens de Nederlandse overheid zou hij een aantal zakelijke deals sluiten in het Spanje van Franco.
Helene Louise reisde met hem in maart naar St. Jean de Luz (Pyreneeën), waar beiden een kamer deelden in het Golf Hotel. Gerth van Wijk wachtte daar op een inreisvisum voor Spanje. Ondertussen verkwistte hij zijn geld aan vrouwen, gokken en in bars, zodanig dat hij in geldproblemen raakte en Louise als “borg” achterliet. Hij zou in Zwitserland of Nederland geld proberen los te krijgen om zijn schulden af te betalen en zijn handelsmissie voort te zetten. Het verzoek voor de benodigde visa voor Spanje werd voor Helene Louise afgewezen. De verstandhouding tussen beiden verliep niet best, waarop werd besloten dat Helene Louise terug zou keren naar Leiden. Daar kreeg ze als secretaresse een baan bij haar vader tot eind september 1941.
Wie was Gerth van Wijk?.
Willem Gerth van Wijk junior groeide op in Nederlands-Indië, volgde school in Nederland en ronde zijn studie economie af in Rotterdam. [5]Via een aantal kleine baantjes kwam hij uiteindelijk te werken voor NV Philips Radio waar hij voor de afdeling buitenlandse verkoop tot 1936 werkzaam was. Daarna ging hij werken voor Bendien’s World Services[6], een marketing firma die haar diensten over de hele wereld aanbood. Wiens hoofdkantoor in London lag en Gerth van Wijk vertegenwoordigde het filiaal in Amsterdam. Tot september 1939 was Gerth van Wijk vertegenwoordiger van twee Nederlandse bedrijven in Spanje die kaas exporteerden tot hij in september 1939 voor militaire dienst werd opgeroepen.[7] In november 1939 keerde hij met speciaal verlof terug naar Spanje om een deal af te ronden voor de verkoop van 25.000 koeien aan Fascistisch Spanje. Vlak voor de Duitse inval keerde hij terug in Nederland en voegde zich vervolgens bij zijn compagnie in Hoorn, Enkhuizen en Medemblik. Tot na de Duitse overwinning. en hij gedemobiliseerd werd. Hij bleef bij zijn vader in Haarlem wonen, Delftlaan 141. In Amsterdam kreeg hij van de Spaanse consul Morales een visum voor Spanje, waardoor hij in september 1940 weer naar Spanje vertrok. Daar kwam hij op 21 september in Madrid aan.
Rond die zou zijn contact met de SD dateren als dat al niet eerder was geweest. Hij werd gerekruteerd als V-mann. Zijn missie was zich aan te melden als diplomatieke koerier tussen Londen, Madrid en Lissabon. Via deze lijn zou hij vanuit Londen in geheimschrift berichten via de consulaire dienst, middels de diplomatieke post, versturen aan het SD kantoor in Madrid, aan zijn contactpersoon “Pablo”. Daarnaast moest hij Nederlandse regeringsleden in Londen benaderen die de Duitse heerschappij op het continent niet per se afkeurden.
Gerth van Wijk eerste missie was zijn oom F. Gerth van Wijk in Tanger ontmoeten, om te kijken of hij pro of anti Duitland was. Voor de oorlog had zijn oom Duitse zakenbelangen in internationaal Marokko behartigd. Een andere reden was om geld (dollars) om te wisselen op de zwarte markt.
In Madrid onderhield hij nauwe contacten via zijn verloofde Eva Fochler die werkzaam was aan de Fil Office van Joaquin Reig, aan de Avenida Juan Antonio. Reig was de distributeur van het Duitse UFA, en viel onder het gezag van het Duitse Propaganda Ministerie van Goebbels. Hij was bevriend met de Russische manager van Hispan Films die in werkelijkheid het hoofd van de Duitse spionage dienst was in Spanje.
Het lukte Gerth van Wijk wel het Spanje van Franco binnen te komen. Hij was op missie om bevroren te goeden vrij te maken voor enkele Nederlandse. Hij zou zich niet alleen inspannen voor Nederlandse tegoeden maar ook die van enkele Duitse firma’s.
In december 1940 probeerde Gerth van Wijk uit te wijken naar Groot-Brittannië. In Lissabon had hij bij het kantoor van de British Passport Control Office een visum aangevraagd. Als reden van de aanvraag gaf hij op dat hij uit naam van de Nederlandse regering met de Spaanse regering wilde onderhandelen in het vrijmaken van bevroren tegoeden van Nederlandse firma’s. De aanvraag kreeg de goedkeuring van de Nederlandse zaakgelastigde Van Pallandt. Bij verificatie rees er bij de Nederlandse regering in ballingschap echter het vermoedden dat Gerth van Wijk de tegoeden ten voordele van de Duitsers vrijmaakte. Gerth van Wijk speelde echter een troef uit die eventueel zijn cover moest dekken, namelijk strategische informatie over het effect van de RAF bombardementen in Duitsland en Nederland. Hij overhandigde deze aan de Britse luchtmachtattaché Commander Dixon in Madrid. Op 5 april 1941 arriveerde Gerth van Wijk in Bristol. Bij aankomst verklaarde hij dat hij naar Madrid was uitgeweken in naam van Mr. Kleffens, de minister van Buitenlandse Zaken in Londen.
Hij werd uitvoering verhoord in de verhoorcentra Royal Patriotic School en later Oratory Central School. Op 8 juli 1941 bleek hij uiteindelijk onder de druk te zwichten. Hij biechtte op dat hij onder “dwang” was gerekruteerd. Hij verklaarde dat zijn missie was om diplomatiek koerier te worden voor de Nederlandse autoriteiten in Londen en Madrid. Bovendien moest hij erachter zien te komen waar de voormalige militairattaché in Berlijn majoor Van ’t Sas zich bevond en de baron Wolfgang Von Putlizt. Voor deze diensten zou Gerth van Wijk 5.000 peseta’s per maand uitgekeerd krijgen.
Volgens MI6 had W.A.T. Gerth van Wijk een aantal Duitse agenten benaderd in Madrid en had daar geprobeerd de Britse ambassade te penetreren zich voordoend als vrijwilliger voor de geallieerde zaak om spionage te bedrijven. Bovendien waren er een aantal Nederlandse firma’s die zowel met fascistisch Spanje als met de Duitsers handeldreven. Gerth van Wijk bemiddelde tussen deze firma’s en was op de hoogte van andere obscure deals die in Spanje plaatsvonden. Op deze gronden werd Gerth van Wijk volgens paragraaf 5a van artikel 12 van het Britse Vreemdelingen Act, daterend van 1920, vastgezet.
De Britse geheime dienst was dus niet van plan Gerth van Wijk los te laten. Ze begrepen eenvoudig niet waarom Gerth van Wijk rustig de oorlog uit zat in Spanje, in plaats daarvan de Britse en Duitse geheime dienst tegen elkaar uit te spelen. Voor de duur van de oorlog zou Gerth van Wijk gebruikt worden als ‘reference library’ over de Duitse SS in Spanje.[8].
Een andere interessante connectie die steeds op duikt is ene Johnny van Ligten. Precies in de tijd dat Gerth van Wijk zich in Madrid ophoudt en zich omringd met zowel leden van de Falange, Nederlandse zaakgelastigden, ondernemers, het Britse consulaat en de Duitse geheime dienst is ook geheim agent en verrader Johnny van Ligten actief in de Spaanse hoofdstad. Hierover meer in volgend hoofdstuk.
Helene in het verzet.
Drie maanden na de invasie van Holland kwam Helene Louise Gerth van Wijk opnieuw tegen in een kroeg in Rotterdam. Opnieuw vroeg hij haar om hem te vergezellen op zakenreis naar Zuid Amerika. Ze hoorde via via dat hij in de gevangenis had gezeten vanwege falsificatie van export licenties. Toen Helene Louise gearresteerd werd ze door de SD eveneens ondervraagd naar haar relatie met deze Gerth van Wijk.
Na de Duitse inval sloot Helene Louise zich aan bij het verzet. De leider van de groep illegalen in Leiden was de leraar wiskunde kapitein Derk van Lingen uit Oegstgeest. Andere leden waren zekere kapitein De Bruyn uit Leiden, haar geliefde uit die tijd Klaas den Dikken uit Bodegraven, en een onderluitenant die in Katwijk woonde en contact had met de organisatie rond het illegale blad Vrij Nederland. De groep verzamelde militaire inlichtingen over vliegvelden, troepenconcentraties en havens.
Helene Louise had tekeningen gemaakt van het vliegveld Valkenburg bij Leiden. Deze moesten opgestuurd worden naar Koos Planjer in Den Haag. De SD had hen echter in het vizier. Zowel Den Dikken als Planjer werden een maand voor haar arrestatie in september 1941 door politiecommissaris Hofman opgepakt. Planjer werd in “Schutzhaft” (Nacht und Nebel gevangene) gehouden in concentratiekamp Oraniënburg, terwijl Den Dikken naar concentratiekamp Neuengamme werd afgevoerd. Daar overleed hij ook op 20 januari 1943. Wie de groep verraden had is onbekend.
Er zijn vermoedens, waaronder over haar broer Dick: “Dick zit van 1928 tot 1932 ook op de Christelijk HBS in Alphen en van september 1932 tot zijn eindexamen in 1934 op de Openbare HBS in Leiden. Hij wordt scheikundige. In de oorlog zou hij op de Steenstraat een klein laboratorium hebben gehad genaamd Ceratenca. Ook hij hield zich op in kringen van verzet. In juli 1941 wordt hij opgepakt door de SD en opgesloten in Scheveningen. Na drie weken was hij weer vrij. Er waren getuigenissen dat hij rond Dolle Dinsdag 1944 nog in Leiden was gezien. Daarna verdween hij naar Duitsland, met een pas maar zonder achterlating van adres. Van Dick werd nooit meer iets vernomen. Er waren aanduidingen dat hij in 1945 in Leipzig contacten had.”[9].
Op 25 september 1941 werd Helene Louise niet door Hofman gearresteerd maar door een opkomende V-mann uit Den Haag. Johnny van Ligten, alias Lahr. Een SD-man die ze drie jaar later opnieuw zou ontmoeten.
Na haar arrestatie werd Louise naar het Oranjehotel in Scheveningen voor ondervraging door "Lahr" afgevoerd. Aanvankelijk weigerde ze te praten en werd ze geplaatst in een isoleercel/ Einzelhaft. Op 2 november 1941 moest ze terecht staan voor het Luftbaugericht Holland, aan de Singel in Amsterdam. Daar werd ze ter dood veroordeeld wegens spionage voor de vijand door Obergerichtsrat dr. Metz.
In januari 1942 schreef ze een brief aan het strafhof waarin ze verklaarde dat met het oog op de ontwikkelingen aan het Oostfront haar politieke denkbeelden waren omgeslagen en dat ze haar diensten aan de Duitse geheime dienst wilde aanbieden. In antwoord op haar brief werd ze voor een interview opnieuw voorgeleid aan dr. Metz en vervolgens weer teruggebracht naar de cellen in Scheveningen.
Waarschijnlijk naar aanleiding van haar brief werd haar straf op 21 april 1942 omgezet in 10 jaar dwangarbeid. Op 1 mei 1942 werd ze op transport gesteld naar Amsterdam en van daaruit via Düsseldorf-Dehrendorf naar Anrath, gelegen tussen Duisburg en Mönchengladbach. Daar werd ze na drie weken hechtenis verbonden aan het Kommando Ling-Krefeld (Arbeitslager).
Op 1 december 1942 kreeg ze te horen dat ze vrijgelaten zou worden. Ze vertrok direct naar Leiden. Voor haar vrijheid moest ze wel een prijs betalen. Ze werd V-Frau. Vanwege onduidelijke redenen stond ze vier maanden onder toezicht van Kriminalrat Schreieder en diens chef Befehlshaber der Sipo und des SD dr. Wilhelm Harster.[10].
Spionage carrière.
In augustus 1943, een half jaar na haar terugkomst in Nederland werd ze toegelaten tot de opleiding voor spionnen/geheim agenten in dienst van de Duitsers, A-Schule-West, Seehof. Op het landgoed Park Zorgvliet in Den Haag en daar kreeg ze les in schieten, paardrijden, seinen, sabotage plegen. Daar kwam ze een bekende uit Alphen aan de Rijn tegen, J.J.B. (Hans) Sprey, hij bleek commandant van de opleiding te zijn. Sprey was in de oorlog opgeklommen tot SS Hauptsturmführer en hoofd van de spionnenschool Seehof.[11] .
Een van de geheim agenten in Brussel.[12] Ivan Roy verklaarde dat hij haar onder haar alias De Bruyn in Zorgvliet in augustus 1943 had ontmoet. Een Morse school in Den Haag. In september 1943 verliet ze de school voor Kuhof in Deventer.[13] Volgens de naoorlogse krantenberichten zou ze daar onder haar alias De Bruyne als schoonmaakster werken bij spionnenschool Kuhof, Deventer. Dit werd bevestigd door agent in opleiding van Seehof en Kuhof. Firmin Emile Jean Verbiest, alias Jules, die haar daar als De Bruyne kende. Op Kuhof werd alleen les in seinen gegeven.
Een andere Belgische agent Garrite verklaarde na de oorlog tegenover de geallieerden dat hij haar herkende. In augustus 1944 had hij haar in de Dienststelle in Brussel ontmoet waar ze een onderhoud had met dr. Neidenbach. Ze kwam per solex motorfiets aan. Hij herinnerde haar als een welgestelde dame die door de Duitsers die als tussenpersoon werd gebruikt om weerwolf agenten/ under cover agenten te betalen. Die verklaring klopte echter niet. Helene Louise zat toen in Rome en stond onder “toezicht”van de Britse geheime dienst.
Knolle en Van Ligten.
Friedrich L. Knolle, geboren op 12 maart 1903 in Amsterdam, een Duitser van nationaliteit, was SS-Obersturmbannführer en Chef SD te Den Haag. Knolle was de leider van de A-Schule-West in Den Haag tot 1944. [14]. Knolle stond aan het hoofd van de afdeling VI, dat belast was met spionage in Frankrijk, België en Nederland. Zijn taak was het voorbereiden van de Wehrwolf groepen in Europa, die in de bevrijdde gebieden, geallieerde bewegingen via geheime seinposten aan de Sicherheitsdienstcentrale in Duitsland zouden moeten doorgeven.[15].
De afdeling III –F werd onder supervisie van Knolle in Nederland opgezet door toen dertig jarige Johannes B. van Ligten. Van Ligten was als speciaal agent, sinds de Olympische spelen in Los Angeles van 1932, belast met spionage voor het Derde Rijk, waarna hij nog in Spanje, Zuid Afrika, Portugal en Engeland was gestationeerd.[16] In deze periode hield Van Ligten zich voornamelijk bezig met het oplichten en chanteren van personen in binnen en buitenland. Daarnaast was hij van 1939 - 1940 als verslaggever werkzaam voor Engelse en Amerikaanse kranten. Aan het begin van de oorlog wist hij door te dringen in de Nederlandse ambassades in Lissabon en Madrid, waar hij belangrijke gegevens van de Nederlandse regering in Londen doorgaf aan het RSHA.
Van Ligten werkte onder de namen Kurt Lahr, Van Laar, van Bullow en van Lützow, waarvan de naam Van Laar werd gebruikt in de Handels Onderneming Van Laar & Co, gevestigd in de Tweede Constantijn Huijgensstraat 80 / 82 in Amsterdam.[17] Samen met zijn compagnon Martinus Buitendijk was Van Ligten verantwoordelijk in de annahmestellen van Agentinnen und Werberinnen, het waren juist vrouwen die Van Ligten per advertentie in de dagbladen Deutsche Zeitung in den Niederlanden, De Telegraaf, Nationale Dagblad en dergelijke opriep om voor hem te komen werken. Van Laar was één van de RSHA (afdeling VI) subbureau's (Abwehrstelle) die in Nederland verspreid waren, de andere zaten in Bussum, Hilversum, Driebergen en Utrecht. Het doel van de RSHA was het opzetten van Invasionsnetze in heel Europa die in geallieerde bevrijde gebieden moesten opereren.[18] Deze organisatie is ook wel bekend als de Wehrwolf organisatie, die onder meer door Otto Skorzeny en Knolle zijn opgezet om na de oorlog sabotage te plegen waar zij als ondergrondse illegale beweging actief zou moeten zijn totdat het nationaalsocialisme haar kracht weer had hervonden om toe te slaan. In 1944 werden Van Ligten en Knolle overgeplaatst naar het hoofdkantoor van de RSHA, het Amt VI - F. Onder Haupsturmführer H. Ahrens[19] en Armin Hinckfuss[20] werden vanaf 1944 ook agenten aangetrokken die de opleiding tot marconist/ leerlingtelegrafisten voor het Informations-Netz (I-Netz) en niet voor het Rückbleiber-Netz (R-Netz). Deze leerlingen werden gerekruteerd via advertenties in de dagbladen en kregen dus geen specialistische opleiding als saboteur als hun voorgaande lichting.[21].
Na de oorlog was Van Lighten verdwenen. In 1943 werd Van Lighten ontheven van zijn taak als coördinator van I-Netz. Diverse bronnen komen met verschillende uitkomsten: het Zaans verzet had Van Lighten geliquideerd, hij was naar Chicago vertrokken, Anton van der Waals verklaarde dat hij naar Argentinië was uitgeweken. [22].
Volgens Hans C.A. ten Cate: “Kurt Lahr is vermoedelijk een ex-werknemer van de tegelfabriek die mijnheer ten Cate Brouwer in Duitsland bezit. Hij zou daar ook de broer van Helena hebben leren kennen”. [23].
Helene Louise behoorde tot de eerste lichting van Seehof. [Jan Jacob Willem Verkerk[24]:] “De school was nog in haar beginstadium en men had daar iemand nodig als Betreuer (manager) dus iemand die voor de organisatie alles moest regelen. Aan de school moesten ondermeer schietbanen, hindernisbanen, een rijbaan enz aangelegd en gemaakt worden. Ik heb op deze school toen allerlei mensen leren kennen, zowel leraren en leerlingen als personeel en gevangenen. Deze laatsten moesten namelijk een en andere helpen opbouwen. In het begin waren er nog geen leraren en slechts een zeven tot achttal leerlingen. Er werd toen nog geen les gegeven. Tot de leerlingen behoorden Mevrouw ten Cate Brouwer (deknaam de Bruin) , Hulsman (deknaam Unwehrt)[25], Schutz, Alexander Strijkers[26] en Hendriks (Maria Sassen)[27].
Funkspecialist A. Strijkers: “Mejuffrouw Bruijn (Schuilnaam voor Ten Cate Brouwer) was ook aan de school; zij was goed.”.
Gilles de Wijs[28]: “Dan was er mejuffrouw De Bruin (deknaam) Zij was intern en kreeg overal les in, bijvoorbeeld ook in springstoffen enz. Zij zou later als agenetn ingezet worden. Of dit gebeurd is weet ik niet, want later heb ik niets meer van haar gehoord. Mejuffrouw Hendriks (deknaam echte naam Gilly Sassen (Maria) dochter van de burgemeester van Veghle, respectievelijk Ouderijn, werd ook ten volle opgeleid en is later in de contraspionagedienst gegaan. Zij heeft zelf mij later verteld dat zij in België voor de contraspionagedienst werkzaam was.” [29].
Met Kappler naar Rome.
Op 3 augustus 1943 kreeg Helene Louise een paspoort op naam van Anneke van Tuyll. Ze kreeg vervolgens op 14 september 1943 een visum voor Duitsland en op 23 september 1943 een visum voor Italië van de consul in Wenen . Een paspoort onder een valse naam werd door de bezetter alleen uitgereikt aan die personen die zich dienstbaar hadden betoond voor het naziregime, kortom V-männer/ Frauen en geheim agenten, etc.
De pas werd op een schuilnaam verstrekt. Ze zou zich van ten minstens drie schuilnamen bedienen: de Bruyn, Anneke van Tuyll of Gerda Hoffmann.
In haar laisez passer die door Herbert Kappler was ondertekend stond: “Frl. Anneke van Tuyll is in de service of the Sicherheitspolizei and of the SD. I request , in the event of her reporting by 25-08-1944 at the lattest, that she is taken over benevolently but securely and at the same time given every help and support”.
Op 23 oktober 1943 vertrok Helene Louise uit Nederland. Ze bracht 3 of 4 dagen door in Berlijn, in Hotel Kaiser, onder de naam De Bruyn. Kappler kende ze toen al en die was daar druk bezig met de voorbereidingen voor Italië. Al die tijd werd ze vergezeld door Bohm terwijl ze wachtte op instructies. Door hem werd ze ook opgepikt uit het Havelinstituut bij Wannsee om af te reizen naar Rome. Op 2 of 3 november 1943 arriveerde Helene Louise samen met w/t (marconist) expert Bohm per trein in Verona en zochten onderdak in een herberg genaamd Albergo Colombo d’Oro, die door de lokale SS staf gevorderd was. Ze verbleef drie weken in Verona. Het SD kantoor daar was gevestigd in het prominentste gebouw van de stad, de Scala. De Funkstelle was op de bovenste verdieping. In het hoofdkwartier van de SD was tevens de Befelshaber der Sicherheitspolizei und des SD in Italië dr. Harster gehuisvest.
Vanuit Verona vertrokken Helene Louise en Bohm naar Rome. Daar kwam Helene Louise als secretaresse te werken op het kantoor van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD in Rome Herbert Kappler. Ze typte berichten uit die van de telex en code machines binnen kwamen.
Herbert Kappler[30] joeg in Rome op collaborateurs, geheim agenten en organisaties die aan ontsnapte krijgsgevangen hulp boden. Hij gebruikte hiervoor een netwerk van V-männer. Ook in het “neutrale” Vaticaan. Zo kwam hij op het spoor van een escapeline waar enkele priesters binnen het Vaticaan bij betrokken waren. Kappler wist een van deze medewerkers van de ondergrondse op te pakken in de kerk van Santa Maria Maggoire, namelijk de Nederlandse Augustijnse priester pater Moesters (Anselmus Musters), en deze op te sluiten in de cellenbarakken van de SD op de Via Tasso, nr 145. Kappler bemoeide zich persoonlijk met de ondervraging van Musters. Hij wilde weten waar de leider van de vluchtorganisatie verborgen was. Musters werkte voor de Ierse mgr Hugh O Flaherty, die betrokken was in het helpen onderduiken van Britse Prisoners of War (POW). Kappler was op jacht naar hem en gebruikte alle middelen om een bekentenis te ontfutselen. Musters werd onder druk gezet en zwaar mishandeld. Zijn handen waren op zijn rug vastgebonden en hij werd herhaaldelijk met een rubberen slang geslagen door een van de ondervragers Wolff. Musters hield zijn mond. Hij weigerede enige informatie prijs te geven over de locatie van O ‘Flaherty, de duikadressen en organisatie. Vervolgens werd Helene Louise, mede omdat ze Nederlands was, gevraagd om hem enkele vragen stellen. De Nederlandse priester werd ook in haar bijzijn mishandeld.[31].
Andere gevangene was sergeant Gascow, leider van een geallieerde escapeline van ontsnapte POW naar de Campagna. Zijn netwerk werd opgerold door de inzet van geheim agente Little Dora. Helene Louise was ook bij deze ondervraging aanwezig als vertaalster.
In hetzelfde kantoor van Kappler werkte ook de beruchte Hauptsturmführer Erich Priebke, die onder Sturmbahnführer Karl Hass, hoofd Abteilung VI in Rome diende. Priebke was op 24 maart betrokken bij de moordpartij in de Ardeatijnse grotten bij Rome. Hierbij werden na een aanslag op Duitse militairen door het Italiaanse verzet als vergelding 335 Italiaanse burgers terechtgesteld.[32].
Een andere vriend van Kappler was de uitvinder van de mobiele gaskamers Obersturmführer Walter Rauff, hoofd van SD in Milaan.[33].
Kappler omringde zich dus met nazi diehards van het eerste uur. Het was een corrupte bende. Net als veel andere SD instellingen werden de operaties bekostigd uit roofbuit, georganiseerde zwarte markt activiteiten, handel in platina en afkoopsommen. De dienst chanteerde rijke Joden wiens familieleden die vrijgekocht konden worden. Van de opbrengsten hielden de hogere SD ambtenaren er een losbandig en luxe leventje op na.
Voor Helene Louise was Rome een wereld van glamour. Ze werd geliefde van Kappler en was zeer onder de indruk van de superioriteit van de Gestapo: de Duitse oorlogsmachine, de macht en rijkdom die aan haar voeten lag. Ze leidde een luxe leventje en werd begeerd door haar Duitse collega’s.
Met de aanstaande landing op het Italiaanse vasteland veranderde dit leven. De partizanen verhoogden hun acties en de druk werd hoger. Helene Louise moest haar bijdrage gaan leveren om het tij te keren. Ze werd gevraagd voor een dwaas project. Ze werd door Kappler geïnstrueerd om geïnfecteerde ratten op het strand van Anzio los te laten in het geval van een succesvolle geallieerde landing daar. Kortom, biologische oorlogsvoering als laatste redmiddel om de geallieerde opmars te stuiten. Het project kwam echter nooit van de grond.
Detentie 1944.
Met de geallieerde opmars verliet Kappler Rome en liet Helene Louise achter als staybehind agente. Ze moest gegevens van militaire en politieke aard vanuit bevrijd gebied doorzenden naar haar superieuren. Na de bevrijding van Rome meldde Louise zich vrijwillig op 6 juni 1944 bij de Geallieerden. Het was een dekmantel. Ze was achtergelaten als onderdeel van het Informations-Netz. Ten eerste moest ze het vertrouwen winnen van de geallieerde contraspionagedienst. Eenmaal dat vertrouwen gewonnen zou ze haar diensten aanbieden (dubbelagent) om de nazi’s te verslaan. Vervolgens zou ze met een verborgen zender berichten over geallieerde troepenbewegingen doorsturen naar de Duitse militaire inlichtingendienst. Er zijn talloze andere overlopers geweest die hetzelfde truukje uithaalden. Helene Louise zou daar niet anders in geweest zijn.
Inderdaad bood Helene Louise haar diensten aan en verklaarde ze geheel getrouw aan de waarheid voor de Duitsers gewerkt te hebben en opgeleid te zijn als “Funkerin”. Geheel naar waarheid verklaarde ze dat: “the original intention was that she should be installed as a governess with some family and proper cover provided. There was no time for this. She was not told what to do if arrested or interrogated. To send mainly political information and military”. Haar verklaring was deels waar en deels gefabriceerd.
De Britse contraspionagedienst nam wel meer overlopers in dienst. Als vertalers, als ‘reference library’, als ondervragers of om de Duitse inlichtingendienst te misleiden door gecontroleerde berichten door te geven. Helene Louise zou eind augustus begin september1944 opnieuw haar zender, onder begeleiding, activeren.[34].
Mocht haar zender niet functioneren of deze was in beslag genomen resteerde haar het gebruik van geheimschrift.
In haar bezit was een op kinine gebaseerde Quinine Bisulphate gebruikt voor secret writing/ geheim schrift. Het werd ook gebruikt als medicijn voor bijvoorbeeld malaria. Ook andere “medicijnen” in haar bezit als “antinevral” (mengsel van phenacetin en cafeïne) en aspirine, werden gebruikt voor geheimschrift. Deze middelen werden opgelost in water of zuur en vervolgens tussen de regels door van een of andere correspondentie worden aangebracht. Bij verhitting of bij sterk licht zou de verborgen tekst zichtbaar worden.
Op Britse instructies zou ze het berichtenverkeer met haar voormalige SD superieuren in stand houden. In dit verkeer maakte Louise al of niet opzettelijk fouten, waardoor ze het vertrouwen verloor van de Britse geheime dienst. Net als tijdens het Englandspiel was er het berichtenverkeer een ingebouwd waarschuwingssysteem dat waarschuwde wanneer een agent in handen van de vijand was gevallen. Helene Louise beschikte ook over dergelijke codes om in het geheim door te geven dat ze “ontdekt”was. De fouten die Helene Louise in haar berichten doorspeelde vielen echter op. De Britse contraspionagedienst was hier echter alert op. De verklaringen van Helene Louise nadien voor haar fouten wekten in september 1944 dusdanig argwaan op dat ze Engeland werd overgevlogen voor verder verhoor. Ze zou niet ingezet worden als double cross agent om diverse redenen.
Het verhoor.
Helene Louise werd helemaal doorgelicht. Zowel haar kennis over het SD apparaat als haar persoon werden in detail onderzocht en bestudeerd. Ze werd tevens onderworpen aan een psychologisch onderzoek.
Het Britse onderzoeksrapport van 12 april 1945 stelde over haar periode in Rome na de geallieerde bevrijding vast dat: “The woman was reasonably attractive, immoral and had ample funds and a story which ledme to think it was strange that she had been able to stay behind unless she had done so with the cognisance of the enemy…For some time she worked calmly and without trouble but as time went on it became apparent that she was becoming unbalanced and neurotic and was missing the excitement and possibly the sexual stimulation which she had experienced with the Germans. In consequence she grew difficult to manage and more of a liability than an asset. This state of affars became progressively worse until on one occasion when she ran her superiors asking that she should return across the lines to Kappler on a mission for us…”.
“It became apparent that the treatment she received at German hands had convinced her to an unsuspected degree of their superiority over other races and that she was incapable of realising the true position of Germans vis a vis the rest of the world at the moment. She suffered from a nervous brake down “.
(In de periode 5 tot 28 augustus 1944) “Subject started drinking on a large scale, threatened suicide on one occasion and frequently stated she would escape and get back on her own efforts. : a watch system was additionnally arranged on her movements, when not in the company of her case officer which revealed a tendency on her part to seek the company of the most doubtful sort of Roman aristocracy who had been for the most part in relations with the Germans and were of a type to whom no national loyalty nor moral stability could be ascribed. During this time too, the extent to which the continued contact with the SD had influenced her became yet more apparent and it was evident that the physical, even sadistic appeal( for instance, an acceptance of the Nazi military principal of mass suicide rather than surrender) which certain members of it had made to her was still a large factor in her life. It thereby became a matter of doubt whether her burning desire to retun to the SD was not perhaps inspired by a more personal consideration than that of concern of her parents. Another development which took place during this period was the growing inclination of the subject to listen to the German short wave propaganda wireless broadcasts. This she explained by the statement that she wished to hear the point of view of the other side for her work’s sake but it was thought at the time that she was probably suspiscious of the ever growing Allied claims of the successes on the Western front and wished perhaps to hear the German account of what was happening with a view to assessing more accuratuly her own likely position in the future.[35].
Helene Louise verklaarde dat ze bang was dat haar gevangenschap gevolgen zou hebben voor haar ouders. Haar Britse verhoorders daarentegen omschreven haar als: pro-Duits, nerveus, aandachtsgevoelig, en op zoek naar nieuwe stimulansen. Ze werd kortom onbetrouwbaar en het was te veel werk haar in “bedwang”te houden. De oorlog was nog niet voorbij en ze moest weg.
Labiel en onbetrouwbaar, Helene Louise naar Londen.
Helene Louise werd op 24 november 1944 in Holloway prison (Londen) ondervraagd. Daar verklaarde dat ze was getraind als marconist (Wireless/Transmitter set/ radio set), in het gebruik van handvuurwapens, en in het besturen van allerlei gemotoriseerde voertuigen. Ze verklaarde dat ze geen training ontvangen in sabotage, ondanks dat deze op school (Seehof) wel werd gegeven.
Helene Louise werd niet gebruikt voor double cross operaties aangezien ze a) aangenomen werd dat ze de Duitse instanties via een code op de hoogte had gebracht over haar gevangenschap, b) zij in Rome diverse leden van de Britse geheime dienst had ontmoet wiens gegevens nooit bij de vijand mocht komen, de oorlog was nog gaande, c) “utterly untrustworthy and she will probably talk and take the earliest opportunity to escape”, volkomen onbetrouwbaar werd geacht.
Maakte Helene Louise opzettelijk haar fouten? Een van de instructeurs op Seehof/ Zorgvliet verklaarde: [Pieter Abraham Hulsman] verklaarde dat een van de beste leerlingen “De Bruyn” was.
Terug naar Nederland.
Sinds haar gevangenschap bracht ze deze tot haar vrijlating door in Holloway. In Londen genoot Helene Louise een speciale status. Ze ontving een toelage, en kon hierdoor een comfortabel leventje leiden. Er was ruimte genoeg om een affaire met een bekende contraspionage specialist te beginnen, namelijk Oreste Pinto.
Daar kwam op 4 augustus 1945 een einde aan. Ze werd vanuit Croydon (UK) overgevlogen naar Den Haag.
In Nederland werd Helene Louise ‘s antecedenten door de Politieke Recherche Afdeling (PRA) geverifieerd. Ze werd gearresteerd en uiteindelijk wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten. In augustus 1945 kreeg Louise van het toenmalige BNV een bewijs van goedgedrag van BNV chef Louis Einthoven. Kort daarna ontsloeg Einthoven Pinto.[36].
Pinto.
Oud hoofd van de Nederlandse geheime dienst te Londen, Oreste Pinto, was gedurende een korte tijd na de oorlog in dienst van Louis Einthoven’s Bureau Nationale Veiligheid (BNV). Zijn ontslag werd echter geëist vanwege zijn relatie met een ex-spionne die op Seehof was opgeleid, Helene Louise ten Cate Brouwer. Pinto verklaarde aan Einthoven dat deze dame volkomen betrouwbaar was, met als gevolg dat deze vrouw niet verder werd vervolgd. Niettemin verschilde Pinto en Einthoven vaak van mening betreffende onderwerpen als die van King Kong (Christiaan Lindemans) en de behandeling van ander (dubbel-)agenten en verraders, waardoor verdere samenwerking tussen Einthoven en Pinto voor onmogelijk werd gehouden.[37].
Wim Sanders.
Helene Louise ’s chef op Seehof Sprey werd in december 1943 door de SD gearresteerd. Hij was aangehouden en beschuldigd van homoseksualiteit. Hij werd opgesloten in Haaren. Daar waar de gevangengenomen SOE gedropte agenten van het Engelandspiel werden verhoord. Officieel pleegde Sprey zelfmoord op 17 maart 1944. Op zijn begravenis waren hoge autoriteiten aanwezig, maar lag Sprey ook daadwerkelijk in die kist?.
Sprey’s superieur Friedrich Knolle had in de oorlog contact op genomen met ene Hiemstra (Wim Sanders). Tussen beide mannen werd een deal gesloten. Hierover wist secretaresse Maria Kapteijn meer te vertellen. Ze verklaarde tijdens haar verhoor dat Sprey nimmer was overleden. “Na de oorlog toen ik voor Sanders werkzaam was als secretaresse op het BNV in Den Haag, onder leidng van Sanders, kreeg ik een stuk in handen afkomstig van de Field Security Services ondertekend door Sprey. Uit dit stuk kon ik opmaken dat Spreij samen werkte met deze dienst en dat dit stuk gedateerd was op een datum na zijn overlijden van Spreij voornoemd. Toen ik Sanders vroeg of dit dezelfde Sprey was die destijds bij de Sipo werkzaam was en zelfmoord had gepleegd, bevestigde hij dit. (Sprey zou plaats hebben gevonden op begraafplaats Nieuw Eik en Duin, waarbij in persoon Rauter en Knolle aanwezig waren). Ik gaf hem mijn bevreemding te kennen en zeide, dat ik destijds tegen het eid van 1943 of begin 1944 rapporten heb getikt waarin de zelfmoord van Spreij was vastgelegd en welke hij destijds van mij had ontvangen. Sanders antwoordde hierop: “Je behoeft je over niets te verwonderen”. Verder ging hij hier niet op in. De reden waarom Spreij zou zijn ondergedoken is mij niet bekend. Ik ben ervan overtuigd dat dit met medeweten van Rauter. Knolle en de Sipo is geschied.”[38].
Sanders was op de hoogte van de affaire tussen Pinto en Helene Louise Ten Cate Brouwer. In het proces verbaal van Maria Catharina Kapteijn, van 5 februari 1948 verklaart ze: “Dat Brouwer onder een valse naam werkte. Ze woonde in die tijd aan de Sophielaan te Amsterdam. Deze agente is nimmer gearresteerd op last van het BNV (Sanders)” (p. 6)[39].
Andere bijzondere “gevangenen” van Sanders of onder zijn toezichtstaande politieke (zware) delinquenten waren: Andries Riphagen, Joop Out, Wim Sassen Alfons Sassen, Anton van der Waals, enz,.
Helene Louise vrij.
Op 27 februari 1947 werd Helene Louise Ten Cate Brouwer definitief ontslagen van rechtsvervolging wegens gebrek aan bewijs.
Ze verhuisde dat jaar naar Alphen a/d Rijn, naar de Wilhelminalaan 6.Haar vader woonde vanaf 1942 ook weer in Alphen. Toch bleef ze daar niet lang, via Hilversum (2x Eikelaan), Amsterdam (Honthorststraat) , Den Haag en eindigde in Wassenaar.
Tot de jaren zestig was iedereen Helene Louise vergeten, totdat bleek dat er een Tv-serie over haar persoon op de buis zou verschijnen.
Tv Serie.
Op 26 november 1962 spande Helene Louise ten Cate Brouwer een kort geding aan tegen de KRO.
De dan als huishoudster werkende Helene Louise maakte bezwaar tegen de uitzending van een KRO tv serie over spionageverhalen, in het bijzonder “Louise”, van de in 1961 overleden Oreste Pinto. Een voormalig geliefde van haar en in de oorlog contraspionage specialist van de Britse geheime dienst in Londen.[40].
“Het verhaal van Pinto over Louise druipt van de erotiek”. Volgens haar raadsman J.I. Maarsen was Helene: “In de oorlog een jeugdige studente die niet uit avonturen zucht, zoals het boek “Spionage en contraspionage”suggereert, maar uit vaderlandsliefde en gedreven haat tegen de bezetter in het verzet trad.”[41].
In de uitzending zou haar eer en goede naam zijn aangetast. “Pinto beschreef Louise als een frivoool wezen, die zelfs gemeenschap met de vijand niet schuwde”. Louise verzette zich tegen dit beeld omdat ze juist in de anonimiteit wenste te blijven en niet aan “onwaarheden” voor een miljoenenpubliek wenste bloot te staan. Ze werkte immers als huishoudster bij een prominent Nederlander. Ze verzette zich tegen de uitzending omdat het “niet aangaat haar voor te stellen als een sexueel geladen vrouw.”Het script werd trouwens gelezen en goedgekeurd door de bevoegde instanties, namelijk het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie en de Binnenlandse Veiligheidsdienst.[42].
In het kortgeding verklaarde mr. Maarsen dat Louise geen Monroe-achtige dame is: “Ze was geen allemansvriend die intieme verhoudingen aanknoopte met de Gestapo man Lahr (Johnny van Ligten) en haar spionage-instructeur in Den Haag. Over de door Pinto uitvoerig beschreven soortgelijke verhouding tot haar SS spionage chef Kappler in Rome, verzweeg mr. Maarsen echter.
De minstens 55 jarige Oreste Pinto had toentertijd met meer vrouwelijke spionnen in bed gelegen, waaronder Betje Wery (zie zaak Riphagen). In de periode dat hij hen onderdak bood, een vorm van huisarrest, misleidde hij hen of zij hem.
Op 5 december 1962 kwam de uitspraak in het kortgeding tegen de KRO. Helene Louise won, en de KRO mocht het niet uitzenden.[43] Daarna verdween ze opnieuw in de anonimiteit.
Op 2 december 1986 overleed Helene Louise ten Cate Brouwer in Wassenaar.
Op academia.edu is meer informatie over haar persoon en anderen te geven, alsook met bijlages. Ook aanverwante artikelen die betrekking hebben op Helene Louise, als andere Nederlandse collaborateurs zijn hierop te vinden.
[1] Leidsch Dagblad, 13-09-2003, ‘Speurtocht naar de waarheid over de Leidse Mata Hari’. Margaretha.G. Mac Leod, geboren 7 augustus 1876- 15 oktober 1917, bekend als Mata Hari, een Nederlandse exoctische danseres en dame van plezier die in Frankrijk veroordeeld werd wegens spionage voor de Duitsers.
[2] Dirk Brouwer geboren op 22-08-1885 Alphen aan de Rijn (16-01-1962) als zoon van Adrianus Brouwer en Adriaantje van Geest. In 1925 gehuwd met Helene Hubertine Elisabethe ten Cate (1882 Mannheim-23-12-1944 Leiden). De achternamen werden samengevoegd tot Ten Cate Brouwer .
[3] Fabrikant Dirk ten Cate Brouwer richtte in 1913 Het Tegelhuis op, met filialen in Bandoeng (Nederlands Indië), Den Haag, Amsterdam en Bernhof am Reihn (Bij Koblenz).
[4] Willem Adolph theodor Gerth Van Wijk geboren in Hongkinong Sumatra op 24 april 1903, van beroep handelsman. Zoon van luitenant kolonel Theodor Leonard Gerth van Wijk. Zijn moeder was overleden. Familie van luitenant generaal K.F.E. Gerth van Wijk, commandant van het KNIL 1924-1926, adjudant in buitengewone dienst van H.M de koningin, commandant van de Haagse burgerwacht, voorzitter van de vereniging Het Mobilisatiekruis, werd met alle egards begraven in januari 1935. Op nieuw Eik en Duinen in Den Haag. Oom van Gert van Wijk junior de voormalige zaakgelastigde in Tanger, F. Gerth van Wijk werd benoemd tot Nederlands vertegenwoordiger bij het Franse comité van Nationale Bevrijding. Hij overleed in 1945. Na de geallieerde invasie in Noord-Afrika in 1943 werd in Algerije de "Representation Néerlandaise aupres du Comite Francais de la Liberation Nationale" geopend, met als hoofd de gezant F. Gerth van Wijk. Zijn dochter Selina Gerth van Wijk trad in het huwelijk met Lord Rhidian Crichton – Stuart, de jongste zoon van Markies van Bute.
[5] Hij had één zus, zijn moeder was een voormalig schooljuf, op 13 jarige leeftijd kwam hij naar Nederland, Zwolle, daarna studie in West-Indië totdat hij de leeftijd van 17 bereikt had. Hij ambieerde een carrière in de diplomatieke dienst, waar hij eerst stage liep bij het Nederlandse consulaat in Lille Frankrijk, vervolgens Parijs. Op 22 jarige leeftijd werd hij naar het consulaat in Sjanghai gestuurd, daar 3 jaar, daar begon hij tevens zijn commerciële carrière eerst Hout export daarna op Sumatra in 1926, en vervolgens Philips en Co (radio fabriek) in Eindhoven tot 1936.
[6] Bendiens’s World Service; John Bendien; Publisher 28 Bishopsgate London.
[7] KEG en CO (Zaandam), De Jong (Hoorn) en Kroon en Zonen (Hoorn). Door de burgeroorlog waren hun tegoeden bevroren en Van Wijk zou deze tegen commissie willen vrij krijgen. Gerth van Wijk kwam via mr. De Jong van Philips SA Iberia in Spanje terecht. Gerth van Wijk vertegenwoordigde of bemiddelde ook inzake de Nederlandse staatsmijnen in Spanje die nauwe betrekkingen onderhielden met Müller en Co in Bilbao. Scheepsverkeer, een bedrijf dat tegen het einde van de oorlog ook de roofkunst van Alois Miedl “bewaarde”.
[8] National Archives London, Public Records Office (PRO) KV2/219 Ten Cate Brouwer, Helene Louise. Correspondentie 11 augustus 1941, Lt Col Stephens, Latchmere house.
[9] http://hans.is-s.info/genweb/stam-ens/stam-ensframeset.htm?stam-ens000011.htm, website familiestamboom Hans Ten Cate.
[10] https://www.stelling.nl/kleintje/actueel/9446-archief-kleintje-muurkrant-actueel-nieuws-2001.
[11] Jan Jacobus Bate Sprey, geboren op 22 mei 1911 in Alphen aan de Rijn, Zwammerdam, HBS Alphen aan de Rijn, Phillips. Hij had een broer Hans Sprey.Kort na de capitulatie van Nederland had hij zich aangemeld bij de Waffen SS, SS divisie Westland, Aan het Oostfront raakte hij gewond en na zijn herstel werd hij in Berlijn toegevoegd aan het RSHA apparaat om toekomstige agenten op te leiden. In 1943 keerde Sprey terug naar Nederland en werd aangesteld als commandant bij park Zorgvliet, codenaam Seehof. In februari 1943 werd begonnen met de bouw van de school en de werkzaamheden werden in juni / juli afgerond. Sprey gaf op de school politiek onderricht aan zijn agenten in opleiding.
[12] National Archives London, PRO KV2/219 PRO Ten Cate Brouwer, 22 januari 1945, aan colonel R. Stephens.
[13] Oxerhof werd op 2 juni 1943 door de Sipo gevorderd van Dirk Bolderheij.
[14] Hij volgde Otto Skorzeny op bij A-Schule-Ost in Belgrado, van waaruit hij uiteindelijk op 1 april 1945 in Berlijn aankwam.
[15] Knolle was hoofd van de Abteilung III bij de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD. A-Schule-West /-Ost waren onderdelen van het in het Slot Friedenthal bij Berlijn gevestigde SS-Sonderverband Friedenthal z.b.V, een onderdeel van de Waffen SS. Gehuwd met Lieselotte Sieman, (27-05-1912 Bremen).
[16] Zijn vooroorlogs baas zou Hans Jürgen Sperling zijn geweest van het Duitse Verkeersbureau in Amsterdam en voormalig vertegenwoordiger van de Duitse spoorwegen in Rotterdam. De dekmantel was een bemiddelingsbureau voor toeristen.
[17] Van Ligten was gehuwd met Margaretha Paardekoper (04-05-1913) uit Amstelveen.
[18] ‘Johnny’ van Ligten was een top-V-Mann van Knolle. Aan het begin van de oorlog had hij samen met een zekere Oostenbrink de firma Arbeidsgemeenschap Amsterdam (AGA), een bedrijfje dat dameskousen repareerde, opgericht. Dit bedrijfje deed dienst als camouflage voor de inlichtingendienst van Knolle. Knolle leidde toen op Jacob Cat’s Landgoed Zorgvliet de school voor spionnen en saboteurs, codenaam Seehoff. De Nederlandse regering in Londen, voornamelijk Kleffens’ ministerie, waaronder ook Luns, had J.B. van Ligten benaderd vanwege het feit dat het AGA- personeel alle vliegvelden mocht bezoeken in neutrale landen als Spanje en Portugal. Aangezien zij hem voor betrouwbaar achtten, leverden ze hem een zender en een code om in de buurt van Schiphol informatie door te zenden. Luns begreep niet waarom de Secret Service Van Ligtens’ goede bedoelingen niet vertrouwden…ook de diplomaten in Madrid verklaarden Van Ligten volkomen betrouwbaar… Tijdens het verhoor van Antonius van der Waals bleek dat John van Ligten in 1945 naar Argentinië was weggelopen. Luns was rond 1943 verbonden aan het Nederlands gezantschap in Lissabon, waar hij als bemiddelaar tussen de Nederlandse regering en de Duitsers optrad, Vgl.: Klinkenberg, Buitenlandse Zaken, 67 – 83, 84. NIOD Doc. I 1085 A, Van Ligten. Dagblad voor Noord Limburg, 09 – 01 – 1979, Verhaal van De Jong “riekt”, Joep Nolet. NIOD: Doc. I 1085 A Johannes B. van Ligten.
[19] Heinrich Johann Ahrens, 01-12-1911 Bremen.
[20] Hinckfus 14-04-1910 Riga Obersturmführer, verbonden aan Abt VI B.d.S. und des SD in Nederland.
[21] NIOD: Doc. I 1085 A Johannes B. van Ligten.
[22] Tijdens hun proces, in 1949, vertelden de SD-ers Willem van Dam en Jan van Weezel echter dat de organisatie al geïnfiltreerd was voordat zij er zelf voet aan de grond kregen. Hun beweringen daarover sluiten aan bij de verhalen van de weinige slachtoffers die hun arrestatie overleefden. Centrale man hierbij was de 31-jarige Johannes Bernardus van Ligten. Deze Amsterdammer was volgens zijn chef bij de Sicherheitsdienst, Friedrich Knolle, ‘een van de beste spionnen die ooit voor Duitsland gewerkt heeft’. “Van Ligten was altijd perfect gekleed en wist zich in alle kringen met groot gemak te bewegen”, verklaarde Knolle. Ook het in Engeland gemaakte verzetsblad Contra Signaal noemde eind 1943 Van Ligten (‘Gestapo-agent. Zeer verkeerd’) een ‘chic type’. Hij bediende zich voor zijn werk van een lange reeks pseudoniemen (onder meer Von Bülow, Donker, Huet en Van Laar), maar stond bij justitie bekend onder een andere, niet door hemzelf gebruikte naam: ‘het levende lijk’. Die had hij overgehouden aan een oplichtingaffaire uit 1933. Van Ligten sloot dat jaar een hoge levensverzekering op zichzelf af en zette daarna een auto-ongeluk in scène waarbij hij zou zijn verdronken. In werkelijkheid bevond hij zich in Antwerpen, wachtend op zijn aandeel van de verzekeringspremie. Het leverde hem een gevangenisstraf op. In de latere jaren ’30 zou hij nog enkele malen achter de tralies verdwijnen, meestal wegens fraude. Acteren was Van Ligten dus niet vreemd en dat kwam hem van pas bij zijn ontmoetingen met de Zaanse verzetsorganisatie. Daarbij gebruikte hij een nieuw alias, ‘Johnny’, en deed hij zich voor als een Engelse geheim agent wiens radiozender niet meer functioneerde. ” In een naoorlogs rapport van het Zaans verzet heet het dat Van Ligten ‘uit de weg is geruimd door een zekere Van Kleef’. En ook in het boek Zet en tegenzet, dat over de Zaanse illegaliteit gaat, wordt gesteld dat ‘Johnny’ is geliquideerd. http://www.meitotmei.nl/de-waakzaamheid-in-oorlogstijd/ Wereldkroniek, 11-06-1949, Wie bindt de kat de bel aan?.
[23] http://hans.is-s.info/genweb/stam-ens/stam-ensframeset.htm?stam-ens000011.htm, website familiestamboom Hans Ten Cate.
[24] J.J.W. Verkerk, 21-08-1916 Oestgeest, Procesverbaal 6 juni 1946, Rijksrecherche Afdeling Provincie Utrecht, p. 13-14, Zorgvliet.
[25] Was eerder een spion geweest van de Britse Secret Service, hij had onder meer gespioneerd op de Junker-fabrieken en was ter dood veroordeeld. Hij werd zoals dat toen heette “gedraaid”.
[26] Alexander Otto Leendert Strijkers, 17-05-1892 Den Helder, hoofd communicatiedienst van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij in Amsterdam.
[27] Verhoor Jan Jacob Willem Verkeek, 21-08-1916 Oestgeest. Proces-verbaal 6 juni 1946, Rijksrecherche Afdeling Provincie Utrecht, p. 13-14.
[28] Gilles Ernst Willem de Wijs, 21-12-1921 in Soerabaja.
[29] Zowel Seehof als Kühof werden in september 1944 naar Duitsland verplaatst.
[30] Herbert Kappler kwam oorspronkelijk uit Stuttgart, was een voormalig politieman, later politieattaché in Rome.
[31] http://anselmus-musters.jouwweb.nl/verhoorverslag-getuige-via-tasso, Musters overleed op 22 augustus 1986 in Dortmund. 2.09.06.Inventaris van het archief van het Ministerie van Justitie te Londen, (1936) 1940-1945 (1953). Stukken betreffende in Italië verblijvende Nederlanders en die van daar eventueel zijn overgebracht naar Engeland [P 128], 1940-1947. 108 omslagen: 13407 Musters, A.H. / Tuyll, A. van (alias: H.L. ten Cate Brouwer) 1944-1945.
[32] Erich Priebke wist na de oorlog te ontsnappen naar Argentinië. In 1994 werd zijn identiteit onthuld door journalisten van het Amerikaanse ABC programma. De journalisten waren op zoek naar Wim Sassen, deze verwees hen vriendelijk door naar een nog grotere prooi.
[33] Walter Rauff ontvluchtte na de oorlog als POW de geallieerde detentiecentra in Rimini. Met hulp van bisschop Alois Hudal (Roman ratline) vluchtte hij naar Ecuador, en later Chili. Na de oorlog werkte hij voor diverse inlichtingendiensten in het Midden Oosten, Bundesnachrichtendienst en Mossad.
[34] Daar was zij niet de enige in. Vele “voormalige”V-männer/ Frauen of agenten gaven zich aan de geallieerden over. Sommige met het doel double cross agent te spelen. Ze boden hun diensten en kennis aan in ruil voor strafvermindering of samenwerking. Een aantal van hen bleef echter in de Duitse zaak geloven en probeerden vanuit bevrijd gebied de geallieerden te bespioneren. Op diverse locaties waren zendapparaten verstopt, waarmee ze hun inlichtingen door konden spelen. Helene Louise kon zo’n geval zijn. Haar dekking was haar beroep gouvernante. Een cover die ze na haar aankomst in Rome gebruikte.
[35] PRO Ten Cate Brouwer report on Adult 06-11-1944.
[36] De Waarheid, 27-11-1962 Louise was wel aanwezig bij geheimzinnig kort geding KRO.
[37] NIOD: Doc. II, Proces-verbaal van 6 juni 1946, afgenomen door Rijksrechercheafdeling Provincie Utrecht, van de getuige H.G. Thijink (1 t/m 63).
[38] Proces Verbaal Maria Catharina Kapteijn, Politieke Recherche Afdeling Utrecht, 05-02-1948.
[39] Proces Verbaal Maria Catharina Kapteijn, Politieke Recherche Afdeling Utrecht, 05-02-1948, p. 6.
[40] Spycatcher, een boeken en tv serie (3 delen verschenen tussen 1950-1962) over spionnenjager Pinto.
[41] Friese Koerier, 27-11-1962, Spionne Louise – wou anoniem blijven – nu voor voetlicht.
[42] Friese Koerier, 27-11-1962, Spionne Louise – wou anoniem blijven – nu voor voetlicht.
[43] De Telegraaf, 05-12-1962, Louise wint geding tegen KRO.

tr. te Den Haag [zh] op 1 aug 1953,
(gesch. te Den Haag [zh] op 29 mei 1957)
met

Ir. Henri Johan Marcus Walraven de Quartel, zn. van Frerik Henri Walraven de Quartel (kapitein) en Dirkje van Thiel,
geb. te Utrecht [ut] op 5 mei 1903,
mijningenieur. Wap1.Jpg%25/GDPim$]fadv.Jpg%10/GDPim$]wap2.Jpg%10/GDPim$],
ovl. te Den Haag [zh] op 2 mrt 1982,
tr. (1) te Den Haag [zh] op 4 aug 1938
met Jacoba Maria Moll,
geb. vermoedelijk te Venlo [li] circa 1915. Uit dit huwelijk één kind,
tr. (3) na 1957
met Anna Maria Berger, dr. van Bernard Maria Berger en Julia Hortense Maria Hanlo,
geb. circa 1915. Uit dit huwelijk geen kinderen.
Opmerkingen Henri Johan Marcus Walraven de Quartel en Helene Louise ten Cate Brouwer
(fam. adv. coll. CBG, Ten Cate Brouwer, blz. 1).

Dossier:

Dick ten Cate Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Dick ten Cate Brouwer Bij KB van 26-05-1922 is op verzoek van de vader de naam van de minderjarige kinderen veranderd van Brouwer in Ten Cate Brouwer,
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 9 feb 1916,
woont Wassenaarseweg 2, 2333 AK Leiden [zh] tussen 1942 en 1945,
ovl. in 1963.

Opmerkingen Dick ten Cate Brouwer.
Dick zit van 1928 tot 1932 ook op de Christelijk HBS in Alphen en van september 1932 tot zijn eindexamen in 1934 op de Openbare HBS in Leiden. Hij wordt scheikundige. In de oorlog zou hij op de Steenstraat een klein laboratorium hebben gehad genaamd Ceratenca..
Ook hij hield zich op in kringen van verzet. In juli 1941 wordt hij opgepakt door de SD en opgesloten in Scheveningen. Na drie weken is hij weer vrij..
Vlg. fam. adv. in het Haarlem's Dagblad verloofde hij zich op 4 april 1944 met een Geertje Lucas..
Er zijn getuigenissen dat hij rond Dolle Dinsdag 1944 nog in Leiden is gezien. Daarna verdwijnt hij naar Duitsland, met een pas maar zonder achterlating van adres. Van Dick wordt nooit meer iets vernomen. Er zijn aanduidingen dat hij in 1945 in Leipzig contacten had..
Dick is rond 'dolle dinsdag' voor het laatst gezien. Daarna is hij naar Duitsland vertrokken blijkt uit getuigenverklaringen en brieven gericht aan Dick daterend uit april en mei 1945. Een mogelijk adres van Dick is de Karlstrasse in Leipzig. De moeder van Dick, Helene Ten Cate, komt oorspronkelijk uit Mannheim (bron: Dirk van Eck-Stichting Sociale en economische geschiedenis Leiden en omstreken)..
Fam. adv. coll. CBG, Ten Cate Brouwer, blz. 1: Bij exploit van ondergetekende/ d.d. 27 December 1962, is ten/ verzoeke van: Theodora Maria Vosmaer/ Brouwer te Amsterdam,/ 2 Willem Barent ten Cate/ Brouwer te Hope,/ 3 Lotte Marianne ten Cate/ Brouwer te Quebec,/ 4 Helene Louise ten Cate/ Brouwer te Wassenaar,/ onder betekening van stukken/ gedagvaard:/ Dick ten Cate Brouwer,/ laatstelijk hier te lande ge-/ woond hebbende te Leiden,/ doch thans afwezig en zonder/ bekende woon- of verblijfplaats, om op dinsdag, 23 april 1963,/ des voormiddags te 10 uur, te/ verschijnen ter rechtzitting/ van de Arrondissements-Recht-/ bank te 's-Gravenhage, Jan/ van Nassaustraat 112, teneinde/ op de in het exploit omschre-/ ven gronden, ten dage voor-/ meld, in persoon of door/ iemand zijnentwege van zijn/ aanwezen te doen blijken, bij/ gebreke waarvan door eisers/ na het vervullen der formali-/ teiten zal worden geconclu-/ deerd, dat bij vonnis worde/ verklaard, dat ten aanzien van/ de gedaagde sedert 11 april/ 1945 rechtsvermoeden van overlijden bestaat./ De Gerechtsdeurwaarder,/ C.A. van Koetsveld,/ van Diepenburchstraat 62,/ 's-Gravenhage. fadv.jpg/GDPim$].
***.
TV-programma Tros vermist.
Dick ten CATE BROUWER.
Geboorteplaats en geboortejaar.
Alphen aan den Rijn, 1916.
Weg sinds.
5 september 1944.
Laatste woonplaats.
Leiden.
Uiterlijke kenmerken.
Blanke huidskleur, normaal postuur..
Gezocht door.
Derden.
Extra info.
De toen 28-jarige Dick ten Cate Brouwer uit Leiden is rond 'Dolle Dinsdag' op 5 september 1944 voor het laatst gezien. Waarschijnlijk is hij naar Duitsland vertrokken. Dat blijkt uit getuigenverklaringen en brieven (o.a. van Roswitha Straubel uit Aschersleben en dr F. Strofer uit Leipzich) gericht aan Dick daterend van april en mei 1945. Een mogelijk adres van Dick ten Cate Brouwer uit die tijd is de Karlstrasse 110 in Leipzig bij de familie Vogt. De moeder van Dick, Helene Ten Cate, komt oorspronkelijk uit Mannheim. Zijn vader Dick was eigenaar geweest van de Rheinische Wandplattenfabrik in Koblenz en 'Het Tegelhuis' in Alphen aan den Rijn. Dick ten Cate Brouwer is in februari 1946 officieel uitgeschreven uit Leiden en in 1963 dood verklaard.


Dossier:

Willem Barent ten Cate Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Willem Barent (Barry) ten Cate Brouwer Bij KB van 26-05-1922 is op verzoek van de vader de naam van de minderjarige kinderen veranderd van Brouwer in Ten Cate Brouwer,
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 28 nov 1917,
ovl. te Hope [bc, Canada] op 12 feb 1976 (British Columbia Death Registrations, 1872-1986).

Opmerkingen Willem Barent (Barry) ten Cate Brouwer.
DE NED. KRIJGSMACHT IN VOORMALIG NED.-INDIE GASTBOEK.
Het gastenboek is voor het plaatsen van commentaar, opmerkingen, vragen, adviesen, tips etc. Er zijn een aantal extra vragen die U uiteraard niet hoeft te beantwoorden als U dat niet wilt.
A. Honkoop.
Uw commentaar of bericht:.
In het kader van historisch onderzoek naar de familie Ten Cate Brouwer ben ik op zoek naar informatie. Luitenant Wim (Wilhelm) Ten Cate Brouwer heeft o.a. met Kapitein Westerling samengewerkt. Via Zweden (1940) is hij in Engeland terecht gekomen. In dienst gekomen bij de Pr. Irenebrigade. Hij zou in 1944 ook nog zijn getrouwd met een engelse Nurse.
Het is bekend dat hij bij de bevrijdingfeesten in Leiden bij zijn ouderlijke huis was.
Later is hij dus naar Indonesië vertrokken. Rond 1948 is hij in Hilversum komen wonen. Later naar Leiden vertrokken om in 1952 [? verm. later in 1957 (HtC)] naar Canada te emigreren.
Wie kan mij enige tips geven om verder te komen? Speciaal ben ik op zoek naar info uit de jaren 1940/1947.
Ander bericht:.
Wim is vermoedelijk niet in Nederland bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Via Zweden en Engeland komt hij met de bevrijders weer in Leiden. Hij draagt dan het uniform van de Prinses Irenebrigade en neemt als bevrijder deel aan de bevrijdingsfeesten. Later zou hij ook nog als militair (?) in Indonesië zijn geweest.
***.
http://www.enpc.nl/over-skydive-enpc/historie.
Historie.
Skydive ENPC is de Eerste Nederlandse ParachutistenClub. In een geschiedenis van meer dan 60 jaar heeft de ENPC zich ontwikkeld tot de club die zij nu is.
Parachutespringen als burgersport.
Toen de eerste militaire parachutisten in 1948 terugkwamen uit voormalig Indië, wilde een kleine groep het parachutespringen als burgersport blijven beoefenen. Omdat de militaire luchtvaart ter gelegenheid van haar 35-jarig bestaan op vliegveld Ypenburg een vliegfeest organiseerde, met onder andere een demonstratie parachutespringen, namen de springers contact op met de Luchtmachtstaf. De luchtmacht zorgde voor een Junker 52 en de parachutes werden geleend van de Royal Air Force uit Engeland.
Oprichting.
Op de ochtend voor de sprong werd in een restaurant door de springers het idee geopperd om de groep een meer blijvend verband te geven, en werd met algemene instemming besloten een club op te richten met reserve Kapitein Sisselaar als voorzitter en reserve Luitenant Adj. Ten Cate Brouwer als secretaris-penningmeester. En zo sprongen dus op zaterdagmiddag 3 juli 1948 vijf Nederlandse ENPC springers als eersten vanaf 1000 ft op eigen bodem.
***.
In 1951 komt hij weer in Leiden wonen op de Rijnsburgerweg 137 en later op het Utechtse Jaagpad 17a. Hij werkt in de verkoop bij de fabriek van zijn vader "Het Tegelhuis" aan de Wilhelminalaan/straat in Alphen.
***.
Radio; 03-09-1956; Hilversum 1; AVRO, programma: NEDERLAND - LUCHTVAARTLAND, waarin vraaggesprekken van Willem Barent ten Cate Brouwer als secretaris van de Eerste Nederlandse.
Parachutistenclub en met Joop Mostert, parachutiste en.
KLM-stewardess, over het Parachutistenkorps van het.
Nederlandse Rode Kruis.
***.
In 1957 vertrekt hij met vrouw en drie kinderen naar Canada.
***.
Op de website van "The District of Hope, Minutes of a regular Council meeting, Tuesday, May 24, 2005, verkrijgen Benjamin en Sandra ten Cate Brouwer, wonende 63970 Edwards Drive, Hope B.C. Canada, toestemming om hun huis te beschermen tegen overstromingen:.
"(b) Report of the Manager of Planning dated May 19, 2005.
Re: Development Permit for Flood Protection at 63970 Edwards Drive.
Moved by Councillor L. Ortis.
Seconded by Councillor L. French.
“THAT Council approve the preparation of a Development Permit for Benjamin and Sandra Ten Cate Brouwer at 63970 Edwards Drive for the purpose of floodproofing of a proposed residence;.
AND THAT Council authorizes the Chief Administrative Officer to endorse the Development Permit. "CARRIED (215RC/05/05/24)".
***.
Idem: een Tori ten Cate Brouwer die met haar klasgenoten het stadsbestuur om een bijdrage verzoeken voor hun veiling t.b.v. de charitatieve instellingen in hun district. Het stadsbestuur doneert reverspeldjes en een vlag van het district Hope:.
4.
DELEGATIONS.
(a) Ryan Haines, Samantha Stewin, and Tori Ten-Cate Brouwer, Silver Creek.
UniKids.
Re: Silent Auction Fund Raising Event.
District of Hope - Regular Council Meeting Minutes – April 13, 2004.
2 RC (04/04/13).
This delegation of students from Silver Creek Elementary School spoke to Council about Silver Creek UniKids, a charitable foundation organized by students in the Grade 5/6 classroom, and their Social Studies project to research different local charities and to raise funds for donation to those charities of their choice. They spoke about their efforts to date and asked Council for consideration of a donation to their Silent Auction to be held on April 16.
On behalf of the Council and the District of Hope, Mayor Poole presented the students with a donation of District of Hope Lapel Pins and a District flag.
***.
Hope Secondary students recognized.
December 03, 2008.
Rachel ten Cate Brouwer.
***.
Ten Cate Brouwer R A.
358 Odd Hope, BC (604) 869 9271.
***.
Ten Cate Brouwer Ben.
63970 Edwards Dr Hope, BC (604) 869 5282.
***.
Carman Cougars 2003/04 High School Ice Hockey League.
Alumni player: Simon ten Cate Brouwer.
***.
Bron: His Hill Bible School Summer Camp:.
My name is Janelle ten Cate Brouwer and I am from Hope,.
British Columbia, Canada. I am twenty years old and graduated.
high school two years ago. The last nine months I attended His.
Hill Bible School and completed my first year. I really felt the Lord.
calling me to stay for summer camp and I am extremely excited to.
see what the Lord has planned for this summer.
Waarschijnlijk zijn bovengenoemden, kinderen en/of kleinkinderen van Willem Barent ten Cate Brouwer.

tr. (1) te Dartford Engeland [se, Groot Brittanië] op 4 sep 1944
met

Irene I. Rogers,
geb. circa 1920.
Zij hetrouwde met een zekere Hawkins.

Uit dit huwelijk één kind.


wonen Rijnsburgerweg 137, 2334 BM Leiden [zh] tussen 1951 en 1953,
wonen Utrechtsejaagpad 17a, 2313 KX Leiden [zh] tussen 1953 en 1956 relatie (2)
met

Barbara Verhoog.

Uit deze relatie 3 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Afgeschermd     0 0 
2 Afgeschermd Leiden [zh]    1 0 
3 Afgeschermd Leiden [zh]    0 0 

tr. (3) na 1958,
(gesch.)
met

Gertrud Edith Butchek.

tr. (4)
met

Jantje Nieken, dr. van Jakobus Henderikus Johannes Nieken (boekhouder) en Elisabeth Heerema,
geb. te Noorddijk [gr] op 23 aug 1927,
ovl. te Hope [bc, Canada] op 13 okt 1962.

Dossier:

Lotte Marianne ten Cate Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Lotte Marianne ten Cate Brouwer Bij KB van 26-05-1922 is op verzoek van de vader de naam van de minderjarige kinderen veranderd van Brouwer in Ten Cate Brouwer,
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 21 okt 1923,
ovl. in 2013.

Opmerkingen Lotte Marianne ten Cate Brouwer.
Lotte Marianne is geen alledaags voorkomende combinatie van voornamen. Mogelijk werd zij vernoemd naar een Duitse kunstschilderes Lotte Marianne Liebing, geb. Leipzig 1891, overl. Dresden, 1945. Haar broer Dick werd kort na de oorlog nog in Leipzig gezien..
Lotte Marianne trouwde in 1946 met een Canadees en vertrok naar Canada. Zij woont heden (2005) in Canada.

Dirk ten Cate Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Dirk ten Cate Brouwer (Brouwer) (voorheen Brouwer; naamsverandering: KB. dd 26-5-1922),
geb. te Alphen [zh] (thans Alphen a/d Rijn) op 22 aug 1885 (akte nr. 87),
tegelfabrikant,
ovl. te Gouda [zh] op 16 jan 1962,
begr. te Alphen a/d Rijn [zh] Oosterbegraafplaats, Aarkade 22 op 20 jan 1962 grafnr. 331.

Opmerkingen Dirk ten Cate Brouwer.
In het CBG te Den Haag bevindt zich een dossier Brouwer (ten Cate-) dat nog niet is ingezien (HtC).
Hij is bij huw. gescheiden echtgenoot van Anna Margaretha Petronella Dekker (gesch. Alphen 6-11-1912, aktenr. 30). Hij huwt de 3de maal Alphen a/d Rijn 6-6-1944 (gesch. ald. 31-10-1946) met Marie van Nes, geb. Noordwijk 11-10-1902.
Vlg. fam. adv. coll. CBG, Ten Cate Brouwer, blz. 1 woont Dirk ten Cate Brouwer bij zijn overlijden, Wilhelminalaan 60, Alphen a/d Rijn.
Bodegraver ontrafelt mysterie rond Alphense Mata Hari.
Lees ook: persbericht Dirk van Eck-Stichting publicatie Leidsch Dagblad.
Bron: Rijn en Gouwe, zaterdag 13 september 2003.
De Leidse Dirk van Eck-Stichting en de redactie van het tv-programma Andere Tijden van de VPRO speuren naar het verleden van de familie Ten Cate Brouwer. Vader Dirk, driftkikker, bon-vivant en eigenaar van het Tegelhuis in Alphen, was ‘fout' in de oorlog. Zijn beeldschone dochter Helena zat eerst in het verzet, maar werd later een spionne voor de Duitsers. "Sommigen vergelijken haar met Mata Hari.''.
Door Mark van der Werf.
ALPHEN - "Hij behoorde tot de jetset, had een eigen butler en chauffeur, en hield wilde feesten in zijn Alphense villa. Zij was bijzonder intelligent, sprak meer talen vloeiend, en wist met veel charme de ene na de andere man voor haar karretje te spannen.''.
Bodegraver Arjan Honkoop heeft zich ondergedompeld in het opmerkelijke levensverhaal van Dirk Ten Cate Brouwer en zijn dochter Helena, roepnaam Hellen. De Bodegraver is bestuurslid is van de Leidse Dirk van Eck-stichting, die historisch videomateriaal verzamelt.
Honkoop werd een aantal maanden geleden benaderd door Andere Tijden. De redactie van het tv-programma, dat historische verhalen belicht, was via via op het spoor van de eigenaar van het Tegelhuis in Alphen gekomen, en zocht naar meer informatie. Overwogen wordt om een uitzending aan de Ten Cate Brouwers te wijden.
Of het zover komt of niet, Honkoop is vastbesloten om de mysteries rond vader en dochter te ontrafelen. Hij is al een eind gevorderd.
Dirk ten Cate Brouwer werd geboren in 1885 als Dirk Brouwer. Ten Cate, de naam van zijn eerste vrouw (hij trouwde drie keer), plakte hij er eigenhandig voor. Dat stond wel interessant, vond de zakenman vermoedelijk.
In Alphen was Ten Cate Brouwer beroemd en berucht. Hij verkocht sinds 1915 niet alleen tegels en tegeltableaus, maar was ook gemeenteraadslid en voorzitter van de Kamer van Koophandel.
Dirk verhuisde met zijn gezin naar Leiden, maar keerde tijdens de oorlog terug naar Alphen. Hij bezat een fabriek in Duitsland en had in Alphen een groot huis aan de Oude Rijn, achter het Tegelhuis, en een woning naast de Adventskerk. Ten Cate Brouwer begaf zich bij voorkeur in gezelschap van zeer welgestelden, zoals Prins Hendrik.
A. de Ridder (68), van 1952 tot 1956 zijn secretaresse, herinnert zich haar oude baas als een ‘bijzondere en lastige man'. Ten Cate Brouwer was een driftkikker, maar had absoluut ook goede kanten, zegt ze. "Op Sinterklaasavond deelde hij chocolade uit in het tehuis voor ouden van dagen bij de Adventskerk.''.
Mevrouw Van der Sijs, wiens ouders een bakkerij hadden tegenover het Tegelhuis, kent verhalen over talrijke ‘feestjes met blote dames'. "In de Wilhelminalaan stond het dan altijd bomvol met auto's.'' Ten Cate Brouwer was inderdaad een ‘feestneus', zegt H. Binnekamp, zoon van Dirks toenmalige procuratiehouder. Maar hij voelde zich nogal eens miskend in Alphen. Naar verluidt liet hij ooit een klok bezorgen bij de Adventskerk, met daarin gegraveerd: "Eeuwig zullen ze mijn stem horen''. Een aantal Alphenaren wist dat Dirk tijdens de oorlog met de Duitsers sympathiseerde, maar na de bevrijding werd daarover in het dorp niet openlijk gesproken. Het verhaal gaat dat de Jeugdstorm in het Tegelhuis vergaderde, zegt Honkoop. "Maar ik weet niet of dat eenmalig of regelmatig is gebeurd.''.
Op 26 februari 1942 hield Ten Cate Brouwer een opvallend pro-Duitse speech bij zijn afscheid als voorzitter van de Kamer van Koophandel. Honkoops conclusie: "Dirk is altijd NSB'er geweest.''.
Ten Cate Brouwer had vier kinderen. Lotte (1923), zijn jongste dochter, woont in Canada. Honkoop is al geruime tijd naar haar op zoek.
Wim (1917) vertrok in 1957 met vrouw en kinderen naar Canada en stierf daar in 1976. Dick (1916) wordt door vroegere buurkinderen in Leiden omschreven als sluw en onbetrouwbaar. Volgens Binnekamp verraadde hij zijn eigen zus Hellen aan de Duitsers.
Hellen (1914) zat op de Christelijke hbs in het Burgemeester Visserpark en deed eindexamen in 1932. Ze studeerde in Leiden en had daarna diverse baantjes. Bij het uitbreken van de oorlog sloot Hellen zich aan bij een verzetsgroep. Ze hielp bij droppings en bespioneerde havens, munitiedepots en vliegvelden.
In de nacht van 24 op 25 september 1941 werd ze gearresteerd. Ze kreeg de doodstraf, maar die werd omgezet in werkkamp. In mei 1942 werd Hellen naar een fabriek in Duitsland gestuurd, maar nog datzelfde jaar keerde ze terug naar Nederland. Ze ging voor de Sicherheitsdienst werken.
Op het landgoed Park Zorgvlied in Den Haag kreeg ze les in schieten, paardrijden, seinen en saboteren. Daar kwam ze een bekende uit Alphen tegen: J.J.B. (Hans) Sprey. Hij bleek commandant van de opleiding te zijn.
Waarom ging een verzetsvrouw opeens voor de Duitsers werken? Honkoop tast deels nog in het duister, maar heeft wel een begin van een verklaring. Hellen was volgens hem niet alleen sportief, gracieus en slim, maar ook een rasopportuniste. Principes zaten haar niet in de weg; ze deed wat haar het beste uitkwam. Honkoop: "Sommigen vergelijken Hellen met Mata Hari.''.
Want net als deze bekende dubbelspionne leek Hellen een meester in het manipuleren van mannen, of ze nu Duitser waren, of in het verzet zaten. "Ze heeft er in ieder geval een hele hoop versleten.''.
In Rome moest Hellen infiltreren bij de geallieerden. Maar er is weinig bekend over wat ze daar precies heeft gedaan. Volgens Honkoop werd het haar vrij spoedig te heet onder de voeten. Hellen gaf zich waarschijnlijk vrijwillig over.
Ze werd overgedragen aan de Nederlandse Veiligheidsdienst, maar wonderlijk genoeg vrijgesproken van spionage. In Nederland begon de Leidse politieke rechercheafdeling een onderzoek. In 1947 werd Hellen gearresteerd, maar tot vervolging kwam het niet. De agent die haar oppakte, moest zijn speurwerk opeens staken. De zaak werd geseponeerd.
Hoe dat kon? Honkoop denkt het te weten. Hellen had haar charmes wederom in de strijd geworpen. "Ze had een verhouding met een hooggeplaatste medewerker van de Veiligheidsdienst.'' Hellen had, net als haar vader, een uitgekiend ‘netwerk'. "Het waren vermoedelijk machten hoger dan het lokale politiekorps die hem en haar buiten de gevangenis hebben gehouden.''.
Over hun leven na de oorlog weet Honkoop niet veel. Hellen verhuisde naar Den Haag en Wassenaar. Af en toe kwam ze nog langs in het Tegelhuis. "Met haar neus in de lucht. Met het gewone voetvolk sprak ze niet.''.
Ze overleed in 1986. In Nederland woont een stiefzoon; haar verre neven en nichten in Canada koesteren volgens Honkoop nog altijd het beeld van Helen als verzetsheldin.
Haar vader stierf in 1962. Bij zijn begrafenis wist men niet goed wat te zeggen, herinnert Binnekamp zich. "Hier ligt een veelbesproken man'', prevelde iemand. Waarna haastig het Onze Vader werd uitgesproken.
Met medewerking van de Historische Vereniging Alphen.
Dirk ten Cate Brouwer vertrekt met het schip: Prins der Nederlanden op 2 September 1922 van Amsterdam naar Batavia, bron: krant : NRC 1-9-1922, ed. 2, blad 6/12; hij vertrekt met het schip : Prins der Nederlanden van Batavia op 1 nov 1922 weer naar Amsterdam, bron: krant Vaderland 28-11-1922, editie 1, blad 4/4; gezagvoerder : Beyer, W.A, 1 Nov. v. Batavia vertrokken en 21 Nov. te Genua aangekomen, bron: krant : NRC 27-11-1922 (via 27-11-1923, ed. 2, blad 7/16).
***.
Uit onbekend krantenbericht uit 1935: Cate Brouwer, Dirk ten. - Fabrikant. - Geb. te Alphen.
a/d Rijn, op 22 Aug. 1885 als zoon van Adrianus Brouwer en Adriaantje van Geest. - In 1913 trad besprokene i. h. huw. met Helene Hubertine Elisabethe ten Cate, wier naam in 1925 aan zijn geslachtsnaam werd toegevoegd. Zij schonk het leven aan vier kinderen: Helene Louise, geb. 27 October 1914; Dick, geboren 9 Febr. 1916; Willem Barent, geb. 28 Nov. 1917 en Lotte Marianne, geb. 21 Oct. 1923. - t. C. B. werkte aanvankelijk bij zijn vader, die te Alphen a/d Rijn een fabriek v. cementen vloertegels bezat. In 1913 stichtte hij een eigen bedrijf onder den naam „Het Tegelluiis'', dat beoogt handel te drijven in wand- en vloertegels. Hij richtte in 1921 een filiaal op te Bandóeng in Ned.-Indië, in 1923 een filiaal te 's-Gravenhage en in 1929 een. filiaal te Amsterdam. Inmiddels had „Het Tegelhuis" de Rheinische Wandplattenfabrik te Berndorf a. Rhein (bij Koblenz) aangekocht en ter afwerking v. d. aldaar vervaardigde biscuittegels ovens gebouwd te Alphen a/d Rijn.
In 1935 werd een overeenkomst aangegaan met de Kon. Plateelbakkerij „Zuid-Holland" te Gouda, waar thans ook gefabriceerd wordt. - Van 1928 tot 1932 was t. G. B. lid v. d. gemeenteraad te Alphen a/d Rijn. Tezamen met den heer Stevens, directeur der Kon. Ver. Tapijtfabrieken, nam hij het initiatief tot de oprichting v. d. Vereen.-v. Actieve Handelspolitiek, waarvan hij sindsdien lid van het Hoofdbestuur is. Verder was hij gedurende tal van jaren voorz. v. d. IJsclub „De Rijnstreek" te Alphen a/d Rijn, waarvan hij thans eerelid is. Hij is tevens eerelid v. d. afd. Leiden v. d. Nat. Bond „Het Mobilisatiekruis" en zit tegelijkertijd i. h. hoofdbestuur van dezen bond. Sinds 1922 is t. C. B. voorz. v. d. Kamer v. Koophandel en Fabrieken v. Rijnland te Leiden en sedert 1935 voorz. v. h. Rijnl. Borgstellingsfonds, een stichting van 24 gemeenten in het district van bovengenoemde K.v. K. - Julianastraat, Alphen a/d Rijn.
***.
Lid van het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief op 1 januari 1939, Dirk ten Cate Brouwer.
***.
Herinneringen aan de Hoorn: Boerderijen, auteur: Fred Baerveldt.
"De Bonte Paal".
De laatste boerderij in de Hoorn is de "Hoeve De Bonte Paal". De naam staat te lezen in de voorgevel op een tegeltableau van gele en bruine tegels. Het tegeltableau is aangebracht door Ten Cate Brouwer, de oprichter van het tegelhuis, die destijds eigenaar was van de hoeve. De naam is afkomstig van de grenspaal die hier gestaan heeft en de grens aangaf met Hazerswoude. Het was een grijs/witte paal met de wapens van Alphen en Hazerswoude erop.

tr. (1) te Oudshoorn [zh] op 22 mrt 1906 (akte nr. 5),
(gesch. te Alphen [zh] op 6 nov 1912)
met

Anna Margaretha Petronella Dekker, dr. van Marinus Johannes Dekker en Maatje Brakele,
geb. te Amsterdam [nh] in 1887.

Uit dit huwelijk één dochter:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Theodora*1907  †1962  550 0 

tr. (2) te Amsterdam [nh] op 11 sep 1913 (gescheiden 's Gravenhage 21-01-1944; ingeschr. A'dam 07-02-1944)
met

Helene Hubertine Elisabetha ten Cate, dr. van Willem Barend ten Cate (koopman) en Helene Louise Renner,
geb. te Mannheim [bw, Duitsland] op 4 nov 1882,
ovl. te Leiden [zh] op 23 dec 1944,
gecr. te Driehuis-Westerveld [nh] op 17 dec 1946.

Opmerkingen Helene Hubertine Elisabetha ten Cate.
Rijksakademie van Beeldende Kunsten: Id: 1580, Volgnummer: 693, Hubertine Elisabeth ten Cate, geb. Mannheim 04-11-1882, Toelatingsexamen (1): 10-1904, Vertrekdatum (1): 1906, Inventarisnr: 176, blz. 50.
Fam. adv. coll. CBG, Ten Cate, blz. 98, 99: Eenige en algemeene/ kennisgeving/ De uitgestelde crematie/ van wijlen onze Moeder en/ Zuster/ Helene Hubertine/ Elisabetha ten Cate/ zal plaats vinden Maandag/ 17 December a.s. te 14.30/ uur (aankomst trein Drie-/ huis-Westerveld te 14.11/ uur)./ Leiden./ H.L. ten Cate Brouwer./ L.M. ten Cate Brouwer./ Schellingwoude,/ W.B. ten Cate Brouwer./ Amsterdam,/ C.E. ten Cate./ Leiden,/ Wassenaarscheweg 2. (1946).
Opmerkingen Dirk ten Cate Brouwer en Helene Hubertine Elisabetha ten Cate
Zij worden (vlg. PK-vrouw) op 26 sept. 1913 ingeschreven te Alphen a/d Rijn, Julianastraat 67. Op 12 okt. 1932 verhuizen zij naar Leiden, Wassenaarseweg 6.
Alphen bevolkingsregister 1910-1922, deel 2 blz. 85, 130, 131, 266: Dirk Brouwer, gescheiden van Anna Margaretha Petronella Dekker, e.v. Helene Hubertine Elisabeth ten Cate, geb. 22-08-1885 te Alphen, adres Alphen, wijk D nr. 170, 383, 133, wijk H nr. 43, kerk NH, beroep koopman bouwmaterialen, cementsteenfabrikant;
Alphen bevolkingsregister 1910-1922, deel 2 blz. 266: Helene Hubertine Elisabetha ten Cate, echtgen. Dirk Brouwer, geb. 04-11-1882 te Mannheim (Duitsland), adres Alphen, wijk D nr. 133
ingekomen 26-09-1913 Amsterdam;
Gezinskaarten 1912-1939, kaartnummer 1423 Alphen aan den Rijn: Dirk ten Cate Brouwer, e.v.
Helma Hubertina Elisabeth ten Cate, geboren 22-08-1885 te Alphen (Z-H).

Uit dit huwelijk 4 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Hellen*1914 Alphen [zh] †1986 Wassenaar [zh] 721 0 
2 Dick*1916 Alphen [zh] †1963  460 0 
3 Barry*1917 Alphen [zh] †1976 Hope [bc, Canada] 584 4 
4 Lotte*1923 Alphen [zh] †2013  890 0 

tr. (3) te Alphen a/d Rijn [zh] op 6 jun 1944,
(gesch. te Alphen a/d Rijn [zh] op 31 okt 1946)
met

Marie van Nes,
geb. te Noordwijk [zh] op 11 okt 1902.

Dossier:

Adrianus Brouwer
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Adrianus Brouwer,
geb. te Oudewater [zh] op 27 jan 1854 (akte nr. 10),
fabrikant,
ovl. te Jutphaas [ut] op 18 apr 1926 (akte nr. 11).

tr. te Nieuwveen [zh] op 10 mrt 1881 (akte nr. 1)
met

Adriaantje van Geest, dr. van Willem van Geest en Adriana (Ariaantje) de Graaf,
geb. te Nieuwveen [zh] op 19 sep 1861,
ovl. te Loenen [ut] op 2 apr 1945 (akte nr. 11).

Uit dit huwelijk 8 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Adrianus*1881 Bodegraven [zh] †1881 Alphen [zh] 00 0 
2 Adriana*1882 Alphen [zh] †1926 Alphen a/d Rijn [zh] 431 0 
3 Dirk*1885 Alphen [zh] †1962 Gouda [zh] 763 5 
4 Wilhelmina*1888 Alphen [zh]    1 0 
5 Gerrit*1891 Alphen [zh]    1 0 
6 Maria*1894 Alphen [zh]    2 0 
7 Adrianus*1897 Alphen [zh]    0 0 
8 Gerarda*1903 Alphen [zh]    0 0 

Adriaantje van Geest
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Adriaantje van Geest,
geb. te Nieuwveen [zh] op 19 sep 1861,
ovl. te Loenen [ut] op 2 apr 1945 (akte nr. 11).

tr. te Nieuwveen [zh] op 10 mrt 1881 (akte nr. 1)
met

Adrianus Brouwer, zn. van Adrianus Brouwer en Dirkje Vosmeer,
geb. te Oudewater [zh] op 27 jan 1854 (akte nr. 10),
fabrikant,
ovl. te Jutphaas [ut] op 18 apr 1926 (akte nr. 11).

Uit dit huwelijk 8 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Adrianus*1881 Bodegraven [zh] †1881 Alphen [zh] 00 0 
2 Adriana*1882 Alphen [zh] †1926 Alphen a/d Rijn [zh] 431 0 
3 Dirk*1885 Alphen [zh] †1962 Gouda [zh] 763 5 
4 Wilhelmina*1888 Alphen [zh]    1 0 
5 Gerrit*1891 Alphen [zh]    1 0 
6 Maria*1894 Alphen [zh]    2 0 
7 Adrianus*1897 Alphen [zh]    0 0 
8 Gerarda*1903 Alphen [zh]    0 0 

Jacob Pietersen
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Jacob Pietersen (Pieters),
ovl. voor 1812.

relatie
met

Catriena (Johana Catrina) ten Cate, dr. van Jan ten Cate (koorndrager) en Grietje Albers Ruyter,
geb. in 1768,
ged. NG te Amsterdam [nh] Noorderkerk op 2 nov 1768,
werkster,
ovl. te Amsterdam [nh] Schoutensteeg K 2 nr. 21 op 10 mei 1812 ten 19.00.

Opmerkingen Catriena ten Cate.
Zij wordt gedoopt door Ds. R. Perizonius. Haar doopget. zijn: "Coeraat Klijn en Ana ten Kaaten". (Bron:GA A'dam DTB 83/81). Zij is bij haar overl. werkster en wede van Jacob Pietersen, op verklaring van de vader 78 jr. wonende Bickers Eijland achterom nr 24. (Bron:GA A'dam O 6-6v).
Opmerkingen Jacob Pietersen en Catriena ten Cate
Hun huwelijk niet te Amsterdam gevonden.

Jan ten Cate
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Jan ten Cate,
geb. in 1731,
ged. NG te Enschede [ov] op 2 dec 1731,
ovl. voor 24 jan 1803.

Opmerkingen Jan ten Cate.
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede inv. nr. 75 (Protocol 50ste Penning 1759-1787), per 31 december 1767: Maakt Jan ten Caate Bz. bekend van de Edele Jacob Reudink te hebben aan sig gekogt een lossen gaarden geleegen binnen deese stads jurisdictie digte bij de zogenaamde Brink (?) gaardens tussen die van P. Pruimers en Ab. Paschen Dz. met den eijnde aan den gaarden of stukien bouwland van Jan Aamschot en met den anderen eijnde aan den voetpad en zulx voor een somma van ƒ 100.-.-. en zulx in de maand november luijd vertoonde coopbrief. (ARCHIEF). RA Zwolle: ORA Richterambt Enschede, inv. nr. 86 (Protocol 50ste Penning 1752-1779), per 29 december 1776: Maakt Jan ten Catte bekend en geeft aan voor sijn broer Hendrik ten Catte (prs. nr. 240), volgens koopbrieff de.
dato 7 september 1776 te hebben aangekogt een losse gaarden en sulx voor ƒ 48.-.-. (ARCHIEF). RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede inv. nr. 75 (Protocol 50ste Penning 1759-1787), per 29 december 1777: Maakt P. Pruimers bekend van Jan ten Caate Bz. te hebben verruilt in dit gepasseerde voorjaar eenen gaarden leggende binnen deese stads jurisdictie naast dien van Borgm. J.B. Lasonder aan den voetpad na Ledderken waarvoor wederom aangeruilt heeft een lossen gaarden leggende tussen sijnen voorengemelten verruilden en dien van A. Paschen Dzoon met toegave van drie gulden en welke gaarden SC waardig is ƒ 100.-.-, waarvan geen contract is opgerigt. (ARCHIEF).
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede inv. nr. 76 (Protocol 50ste Penning 1788- 1806), per 14 oktober 1788: Maakt Jan ten Caate aan deesen Edele Agtb. Stad Gerigte bekend en geeft aan dat op den 8sten september jongstleeden bij publique veilinge luid aan mij vertoonde koopconditien voor de erfgenamen van wijlen de Jufferen Wilhelmina en Lucretia Cost heeft aan zig gekogt een huis en daarbij en agter gelegen grond staande en gelegen alhier binnen Enschede op den zogenaamde Labbedijk of Walstraate tusschen de where of gank de Heer Joan Stroink ter eener en het huis van de weduwe Oosterveld ter andere zijde en zulks voor een som van ƒ 680.-.-. (ARCHIEF). Idem: per 30 mei 1789: Maakt Jan ten Caate Bz. bekend op den 9 deeses loopende maand van Aaltje Hemmink weduwe.
Jan ten Kaate Jakobsz. (prs. nr. 1399) luid aan mij vertoonde koopbrieff heeft aangekogt een kleinen lossen gaarden leggende binnen stads jurisdictie in de Woltersgaarden ter eene zijde aan de gaarden van J.B. Bomers ter anderen zijde aan die van aankoperen zulks voor een som van ƒ 30.-.-. (ARCHIEF).

relatie (1)
met

Anneke ten Cate, dr. van Jacob ten Cate en Aaltje Willink,
geb. in 1732,
ged. NG te Enschede [ov] op 10 aug 1732,
ovl. voor 1796.
Opmerkingen Jan ten Cate en Anneke ten Cate
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede, inv. nr. 4 (Vrijwillige Zaken 1761- 1769), kwitantie, per 29 december 1767: Jacob Reudink en vrouw bekennen ontvangen te hebben van Jan ten Caate en vrouw Anneken ten Caate 100 gulden voor de volle betaling van een losse gaarden gelegen binnen de stadsjurisdictie tussen de gaardens van P. Pruimers en Abraham Paschen Dz. en gelegen met het eene eind aan de gaarden of stukje bouwland van Jan Aamschot en het ander eind aan het voetpad, zijnde het perceel vrij en allodiaal exempt de gewone jaarlijkse Herenlasten. (ARCHIEF).

Uit deze relatie 2 kinderen:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Janna*1766 Enschede [ov]    0 0 
2 Jacob*1768 Enschede [ov]    0 0 

otr. (2) te Enschede [ov] op 23 jul 1796,
kerk.huw. (NG) te Enschede [ov] op 13 aug 1796
met

Fenneken Bekker (Bikker; Becker), dr. van Gerrit Bekker en Margaretha Schutte,
geb. in 1748,
ged. NG te Enschede [ov] op 26 jan 1748,
ovl. te Enschede [ov] op 13 nov 1809.

Opmerkingen Fenneken Bekker.
Zij was eerder wede van Dirk Planten. Op 13 slachtmaand 1809 geeft Jan Bekker aan dat is overleden Fenneken Bekker wede van J. ten Cate, ca. 60 jaar, op de Walstraat of zogenaamd Labbedijk alhier gewoond hebbende, geen kinderen nalatende.
Opmerkingen Jan ten Cate en Fenneken Bekker
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede, inv. nr. 11 (Vrijwillige Zaken 1797-1808), fol. 27v, per 24 september 1798: Opening testament van Adriaan ten Cate (zijn neef, prs. nr. 503): Legaat aan Jan ten Cate Benjaminszoon en huisvrouw Fenneken Bekker van ƒ 150.-.-. (ARCHIEF). RA Zwolle: ORA Richterambt Enschede, inv. nr. 88 (Protocol 50ste Penning 1791-1805), per 20 februari 1803: Op 24 januari 1803 verkoopt Fenne Bekker weduwe Jan ten Cate aan Willem ten Cate (prs. nr. 459) een losse gaarden in de Bothof voor ƒ 300.-.-. (ARCHIEF).

Eva ten Cate
in
Parenteel van Abraham ten Cate.

Eva ten Cate,
geb. te Enschede [ov] op 28 dec 1733,
ged. NG te Enschede [ov] op 31 dec 1733,
ovl. te Enschede [ov] in het huis nr. 307 van Gerrit Jansen ten Cate op 13 sep 1816 ten 04.00.

Opmerkingen Eva ten Cate.
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede, inv. nr. 11 (Vrijwillige Zaken 1797-1808), fol. 27v, per 24 september 1798: Opening testament van Adriaan ten Cate (haar neef, prs. nr. 503): Legaat aan Eva ten Cate weduwe Gerrit Zwijnepoel van ƒ 200.-.-. (ARCHIEF). Aangevers van haar overl. zijn Christoffel Hartgers, 46 jr, schoenmaker en Jan Robers Bernarduszn, 46 jr, dagloner, geburen van overledene. De Gerrit Jansen ten Cate hier bedoeld is zeer waarschijnlijk Gerrit Jan ten Cate, geh. met Hermina Leeuwendal en zn. van Eva's halfbroer Hendrik ten Cate. Een dr. van dit echtpaar werd vernoemd naar haar oudtante Eva.
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede inv. nr. 11 (Vrijwillige Zaken 1797-1808), fol. 59 fol. 59, per 5 januari 1801: Testament van Eva ten Cate weduwe Gerrit Zwijnepoel. Legaat aan haar broeder Hendrik ten Cate (prs. nr. 240 of 242) en zijn vrouw haar onderbedde en ƒ 30.-.-. Universele erfgenamen zijn de kinderen van voornoemde broeder in gelijke delen. Executeur wordt haar neef Benjamin ten Cate (prs. nr. 1368 of 247). N.B. Eva's volle broeder Hendrik (prs. nr. 240) zou volgens een aantekening in het doopboek ned. ger. gem. Enschede in 1783 overleden zijn. Mogelijk dat hier haar halfbroeder met dezelfde voornaam Hendrik wordt bedoeld. Neef Benjamin kan zowel de zoon van haar volle broeder Hendrik zijn, als de zoon van haar halfbroeder Hendrik.

relatie
met

Gerrit Zwijnepoel (Zwijnenpoel), zn. van Jacob Zwijnepoel en Aaltjen Kromhof,
geb. te Enschede [ov] in 1746,
ged. NG te Enschede [ov] op 11 sep 1746,
ovl. voor 20 apr 1798.
Opmerkingen Gerrit Zwijnepoel en Eva ten Cate
RA Zwolle: ORA Stadsgericht Enschede, inv. nr. 10 (Vrijwillige Zaken 1779-..), testament, per 28 december 1788: Ten huize van Gerrit Swienepool Jacobszoon en zijn vrouw Eva ten Caate, geassisteerd met haar mombaar Johannes Wagelaar wordt door hun beiden een testament op de langstlevende gemaakt. Gerrit legateert alleen zijn "linnen en wullen klederen tot sijne lijve behorende" aan zijn naaste vrienden en benoemt zijn vrouw tot zijn enige erfgenaam. Ook Eva legateert alleen haar kleren aan haar naaste vrienden, behalve haar zilveren beugel, twee jakken, drie rokken, twee voorschoten, als ook "het tot haar lijf gebruikte linnen dat niet vierkant is", dat krijgt haar man. Verder benoemt zij haar man Gerrit tot haar enige erfgenaam. Gerrit zijn
zijn moeder Aaltjen Kromhoff weduwe Jacob Swienepoel ziet ten behoeve van haar zoon Gerrit af van het recht van de legitieme portie in dit testament haar onderhands door de wet gegeven. (ARCHIEF).

Uit deze relatie één zoon:

 naamgeb.plaatsovl.plaatsoudrelatiekinderen
1 Jacob*1772 Enschede [ov] †1788  160 0